عبدالرضا فرجی راد، استاد ژئوپلیتیک دانشگاه و سفیر پیشین ایران در نروژ و مجارستان، گفت: اگر ما از رابطه با غرب شروع و مسأله ایران و روسیه را شفاف می کردیم، رسیدن به برجام خیلی آسان تر بود. اگر از آن زاویه به توافق می رسیدیم، چون مسأله آژانس سیاسی است، خود غربی ها یک طوری آن را جمع و جور می کردند. اما چون با آژانس شروع کرده ایم، حتی اگر به توافق نهایی با آژانس هم برسیم، باز هم آن مانع جلوی پا خواهد بود.

به گزارش مردم سالاری آنلاین،استاد ژئوپلیتیک دانشگاه و سفیر پیشین ایران در نروژ و مجارستان با تأکید بر اینکه در جلسه آینده شورای حکام قطعنامه ای علیه ایران صادر نخواهد شد، گفت: اگر ما از رابطه با غرب شروع و مسأله ایران و روسیه را شفاف می کردیم، رسیدن به برجام خیلی آسان تر بود. اگر از آن زاویه به توافق می رسیدیم، چون مسأله آژانس سیاسی است، خود غربی ها یک طوری آن را جمع و جور می کردند. اما چون با آژانس شروع کرده ایم، حتی اگر به توافق نهایی با آژانس هم برسیم، باز هم آن مانع جلوی پا خواهد بود.
مشروح گفت و گو با عبدالرضا فرجی راد را در ادامه می خوانید:
ارزیابی شما از سفر آقای گروسی به تهران چیست؟
سفر آقای گروسی نسبتا مهم بود. به علت اینکه روابط ایران و آژانس داشت تیره می شد که اگر این سفر انجام نمی شد، برگشت آن مشکل بود. روی یک سری مسائلی که اختلاف داشتند صحبت کردند و تفاهماتی صورت گرفت اما مسأله حل نشد. در واقع دستور کاری فراهم شد که بر اساس آن دو مقوله پیگیری می شود. یکی اینکه دوربین های جمع آوری شده دوباره وصل شود تا بازرسی ها و نظارت آژانس بر سایت های ما صورت بگیرد. دوم اینکه در رابطه با سه سایتی که آژانس سؤال کرده بود و اگر ایران پاسخ قانع کننده ای می داد پرونده هسته ای ایران در آژانس یا مسأله پادمان حل و فصل می شد، قرار شد گفت و گوهایی راه بیاندازند و پاسخ ایران را بشنوند.
به نظر من همین امر تا حدودی آژانس را قانع کرد که در جلسه چند روز آینده شورای حکام قطعنامه ای علیه ایران صادر نخواهد شد. چون قبلا پیش بینی می شد که اگر به توافق نرسند قطعنامه ای صادر و شاید این قطعنامه به صورت گزارشی تحویل شورای امنیت شود؛ و با توجه به روابط تیره ایران و اروپا، ممکن بود کشورهای اروپایی خواهان اسنپ بک شوند.
یعنی می توانیم بگوییم مهمترین دستاورد سفر آقای گروسی به تهران شاید همین عدم صدور قطعنامه شورای حکام علیه ایران باشد؟
باید ببینیم که گزارش آقای گروسی به شورای حکام چیست. ممکن است گزارش با مصاحبه هایی که در تهران و وین کرد کمی تفاوت داشته باشد. اما این امکان هست که چون در تهران نتوانستند کار را تمام کنند، شورای حکام بیانیه ای بدهد که در آن یک نوع تهدید غیرمستقیم هم وجود داشته باشد. البته این بیانیه خیلی متفاوت است با قطعنامه ای که می خواهد به شورای امنیت برود. لذا احتمال بیانیه وجود دارد اما احتمال قطعنامه بسیار کم است.
به تیرگی روابط ایران و کشورهای اروپایی اشاره کردید. آیا این سفر آقای گروسی به تهران و بهبود روابط ایران با آژانس می تواند تأثیری در بهبود فضای روابط بین المللی ایران و احیای برجام داشته باشد؟
کار ما با غرب در رابطه با امضای توافق دو مانع داشت. یک مانع همین مسأله آژانس، بسته شدن پرونده و پادمان بود و یکی هم مسأله همکاری نظامی ایران و روسیه است. اگر ما از رابطه با غرب شروع و مسأله ایران و روسیه را شفاف می کردیم، رسیدن به برجام خیلی آسان تر بود. اگر از آن زاویه به توافق می رسیدیم، چون مسأله آژانس سیاسی است، خود غربی ها یک طوری آن را جمع و جور می کردند. اما چون با آژانس شروع کرده ایم، حتی اگر به توافق نهایی با آژانس هم برسیم، باز هم آن مانع جلوی پا خواهد بود.
یعنی یک طوری باید مسأله روسیه، پهپاد و اوکراین را جمع و جور کنیم تا به توافق برسیم. مگر اینکه توافق برجامی کنار گذشته شود و یک توافق موقت کوتاه و یا پلن 2 به عمل آید. لذا این سفر در مجموع مثبت بود و ما باید روی آن کار کنیم و دنبالش را بگیریم تا حداقل این مسأله حل و فصل شود.
به نظر شما اگر توافقی غیر از برجام و یا به تعبیر شما پلن 2 پیگیری شود ماجرا را پیچیده تر نمی کند تا اینکه همین برجامی قبلا روی آن توافق شده و طرفین هم امضا کرده اند را پیگیر باشیم؟
آن یک چیز ساده ای است. فرض کنید به شما اجازه می دهند دو میلیون بشکه نفت صادر کنید و از طریق سیستم بانکی پولش را بیاورید و از سوی دیگر تا یک حدی دارایی شما را آزاد می کنند. شما در پلن 2 هم باید غنی سازی را متوقف کنید یا کاهش بدهید؛ چون مسأله اصلی اینها غنی سازی است.
به نظر می رسد ایران موافق این مسأله نیست؛ چون بعدا دوباره این مسأله سر بلند می کند. با این حال، همین هم خوب است. اگر قرار است به توافق نرسیم، مسأله آژانس و مسأله روسیه مانع باشد و دو طرف نتوانند این دو مسأله را حل و فصل کنند، بالأخره پلن 2 هم یک مقدار تنش را کم می کند؛ یک مقدار اقتصاد ایران را باز می کند و طبیعتا ایران نفت می فروشد و پولش را مستقیم به دست می آورد. اما واقعیت این است که اگر بتوانیم به توافق هسته ای برسیم یا برجام را احیاء کنیم، طبیعتا موفقیت بزرگ تری است.
یک بخش از سخنان شما این بود که اگر به توافق سیاسی با غربی ها برسیم بهتر و مؤثرتر از توافق فنی با آژانس است. این توافق سیاسی، اعتمادسازی و یا هر چیزی که بتواند به فضای روابط دیپلماتیک ایران کمک کند، چطور به دست می آید؟
گفتم باید از طریق آژانس جلو برویم، مسائل را حل کنیم و به توافق برسیم؛ اما وقتی مسأله با آژانس را حل کردیم یک مسأله مهم تر می ماند و آن هم مسائل ما و روسیه و اوکراین است؛ که غربی ها علَم کرده اند. نمی دانم آن را چطور می خواهیم حل کنیم، اما اگر به جای توافق با آژانس می توانستیم وارد بحث روسیه و شفاف سازی در رابطه با مسائل نظامی ایران و روسیه شویم و به توافق با غرب برسیم و بعد وارد مسأله آژانس می شدیم، چون مسأله آژانس مقداری هم سیاسی است، غربی ها و به ویژه آمریکا در رابطه با مسائل آژانس با ایران  کنار می آمدند.
الآن دو راه باید برویم؛ یکی خود آژانس که خیلی کنار نمی آید چون هنوز مسأله روسیه در ذهنشان هست و اروپا هم به خاطر مسأله روسیه سخت گیرتر از آمریکا است. اما اگر مسأله روسیه را حل می کردیم و اروپا نرم می شد، و مسأله آژانس می ماند، آمریکا و اروپا به راحتی می توانستند با هم به توافق برسند و به نحوی که مثلا امتیازاتی به ایران و امتیازاتی به آژانس بدهند، مسأله آژانس را جمع کنند و به توافق برسد.
بهانه های حقوق بشری که چند ماه اخیر علیه ایران مطرح می کنند چقدر به پیچیده تر شدن این موضوع دامن زده  و اینها را چطور می توانیم حل کنیم؟
ما قبلا سه عامل داشتیم که یکی مسأله روسیه، دیگری مسأله آژانس و سوم هم مسائل حقوق بشری و درگیری های داخل ایران در چهار پنج ماه گذشته بود. اما با توجه به اینکه در ایران تظاهرات کاهش یافت، یک مقداری زندانی ها آزاد شدند و اعدام هم متوقف شد، غرب مثل قبل دیگر روی این مسأله به عنوان عامل اصلی حساسیت نشان نداد. به خاطر همین وقتی سخنگوی دولت آمریکا و یا اروپایی ها مصاحبه می کردند، دیگر تمرکز روی مسائل داخلی ایران را خیلی برجسته نمی کردند؛ مسأله روسیه را برجسته می کردند.
البته مسأله مسمومیت های دانش آموزان دوباره دارد دولت های غربی را تحت تأثیر افکار عمومی قرار می دهد. امیدوارم که این مسائل مدارس دوباره مسائل قبلی را  برنگرداند و این خودش مانع بزرگ نشود.
منبع:جماران