در روزهایی که نرخ دلار هر بار قله جدیدی را فتح می‌کند، یکی دیگر از متغیرهای پولی نیز در سکوت خبری در حال رکوردشکنی است؛ متغیری که با معیشت رابطه مستقیمی دارد و به نظر می‌رسد در صورت روی کار نیامدن سیاست‌های کارشناسی، خط فقر ۱۸ میلیون تومانی را یک‌بار دیگر جابه‌جا خواهد کرد. آمارها می‌گوید، طی ۹ سال اخیر، حجم نقدینگی، بیش از ۷۰۰ درصد افزایش یافته است.

به گزارش مردم سالاری آنلاین،این یعنی سرعت رشد تورم هم به همین اندازه بیشتر شده؛ البته به باور بسیاری از آگاهان اقتصادی، نقدینگی، صرفا عامل اصلی تورم در ایران نیست، ولی می‌توان آن را یک متغیر بسیار تاثیرگذار در تورم دانست.
طبق نظریه‌های مقداری پول در شرایطی که میزان فعالیت‌های اقتصادی و سرعت گردش پول ثابت بماند، می‌تواند نوعی رابطه مستقیم بین رشد نقدینگی و تورم وجود داشته باشد. در شرایطی که سرعت گردش نقدینگی به دلیل افزایش سهم شبه‌پول در سال‌های اخیر کاهش یافته، از اثرگذاری مستقیم افزایش نقدینگی بر تورم کاسته شده است که این به معنی تغییر در رابطه تورم و رشد نقدینگی نیست بلکه گسست آن‌ها در سال‌های اخیر به دلیل تغییر اجزای رشد نقدینگی بوده که در اثر تغییر در سود واقعی سپرده‌ها اتفاق افتاده است.
هر چه هست، حالا جدیدترین آمار رسمی از جزئیات حجم نقدینگی و متغیرهای پولی بیان‌گر رشد ۳۷.۸ درصدی حجم نقدینگی در یک سال منتهی به مردادماه است. این در حالی است که حجم نقدینگی در کانال ۵۰۰۰ هزار میلیارد تومانی قرار دارد. آنطور که جزئیات آمارهای اقتصادی بانک مرکزی نشان می‌دهد، در مردادماه امسال، حجم نقدینگی به بیش از ۵ هزار و ۴۰۱ هزار میلیارد تومان رسیده است؛ رقمی که نشان از نرخ رشد ۳۷.۸ درصدی در دوازده ماه منتهی به این ماه دارد.
از سوی دیگر، تغییرات پنج ماهه ابتدایی سال نیز خبر از افزایش ۱۱.۳ درصدی رشد حجم نقدینگی دارد. در این میان، نکته قابل تامل، روند افزایشی این شاخص مهم پولی در سال‌های اخیر است، به گونه‌ای که در مردادماه سال ۱۳۹۲ (آغاز دولت یازدهم حسن روحانی) حجم نقدینگی ۶۴۰ هزار میلیارد تومان بود و در ادامه با افزایش قابل توجه، به رقم ۴ هزار و ۶۸ هزار میلیارد تومان در شهریورماه ۱۴۰۰ رسید. در ادامه با آغاز به کار دولت سیزدهم، این روند با شیب ملایم‌تری همراه شد و حالا در پایان مردادماه سال جاری، به بیش از ۵ هزار و ۴۰۱ هزار میلیارد تومان رسیده که بیان‌گر افزایش بیش از ۷۴۳ درصدی است.
چه میزان از نقدینگی، پول و شبه‌پول است؟
بررسی اجزای تشکیل دهنده این حجم از نقدینگی - یعنی پول و شبه‌پول - نشان می‌دهد که در پنجمین ماه سال، سهم پول از نقدینگی ۵۴۰۱ همت، بیش از هزار و ۲۰۰ هزار میلیارد تومان است که از این میزان، حدود ۸۹ هزار میلیارد تومان به صورت اسکناس و مسکوک در دست مردم است و بیش از هزار و ۱۰۰ هزار میلیارد تومان نیز به عنوان سپرده‌های دیداری است.
بد نیست بدانید که سپرده دیداری حسابی نزد بانک است که معمولا بهره‌ای به آن تعلق نمی‌گیرد و هر لحظه که مشتری اراده کند، می‌تواند از طریق واگذاری چک به سایر افراد، از آن برداشت کند. به سپرده دیداری، سپرده قرض‌الحسنه جاری نیز گفته می‌شود. بر همین اساس، افزایش ۵۵.۶ درصدی حجم پول در یک سال منتهی به مرداد ۱۴۰۱ است. به بیان دیگر، حجم پول از رقم ۷۸۱ هزار میلیارد تومانی در مرداد سال قبل به حدود هزار و ۲۱۶ هزار میلیارد تومان در مرداد امسال رسیده است.
اما سهم «شبه پول» از حجم نقدینگی چقدر است؟
بررسی‌ها نشان می‌دهد شبه پول در پنجمین ماه سال با رشد یک ساله ۳۳.۳ درصدی همراه بوده و به رقم بیش از ۴ هزار و ۱۸۵ هزار میلیارد تومان رسیده است.
در این میان، زیرمجموعه شبه‌پول مواردی همچون سپرده قرض‌الحسنه پس‌انداز، سپرده کوتاه‌مدت، سپرده یک ساله و سپرده دو ساله است؛ به‌گونه‌ای که به عنوان نمونه در مردادماه امسال، بیش از هزار و ۱۴۳ هزار میلیارد تومان به عنوان سپرده یک ساله در بانک‌ها قرار دارد.
تغییرات نه‌ساله؛ پایه پولی هفت برابر شد
بررسی بخش دیگری از آمار متغیرهای پولی در مردادماه، نشان از رشد قابل توجه پایه پولی در نه سال اخیر دارد، به گونه‌ای که پایه پولی در مردادماه ۱۳۹۲ در سطح ۹۶.۳ هزار میلیارد تومان قرار داشت و در پایان تابستان سال گذشته (پایان دولت روحانی) به رقم ۵۱۹ هزار میلیارد تومان رسید. این روند افزایشی حالا در مردادماه سال جاری، با رشد یک ساله ۳۰.۳ درصدی به رقم بیش از ۶۷۲ هزار میلیارد تومان رسیده است.
افزایش تورم خدمات در سال جاری
رد پای افزایش نقدینگی حالا دیگر نه فقط در بحث‌های غیررسمی که در میان آمارهای رسمی نیز دیده می‌شود. بر اساس آمارها، تورم نه فقط در بخش خوراکی‌ها که در بخش خدمات نیز افزایش قابل‌توجهی را نشان می‌دهد که بی‌ربط به افزایش نقدینگی در سال‌های اخیر نیست.
بر اساس آمار، شاخص قیمت تولیدکننده در بخش‌های خدمات در تابستان امسال نسبت به فصل قبل ١٦.٢ درصد و نسبت به فصل مشابه سال قبل ٥٦.١ درصد و در چهار فصل منتهی به فصل جاری نسبت به دوره مشابه سال قبل ٤٩.٧ درصد افزایش داشته است.
بر اساس گزارش اخیر مرکز آمار ایران با عنوان «شاخص قیمت تولیدکننده بخش‌های خدمات ـ فصل تابستان ١٤٠١ (بر مبنای سال پایه ١٣٩٥)» آمده است که در تابستان سال جاری درصد تغییرات شاخص قیمت تولیدکننده بخش‌های خدمات نسبت به فصل قبل (تورم فصلی) ١٦,٢ درصد است که در مقایسه با همین اطلاع در فصل قبل (١٣.٨درصد)، ٢.٤ واحد درصد افزایش داشته است.
خدمات حوزه «جا و غذا» صدرنشین و «ارتباطات و اطلاعات» در قعر
به عبارتی، میانگین قیمت دریافتی توسط ارائه‌دهندگان خدمات به ازای تولید خدمات‌شان در داخل کشور، در فصل تابستان ١٤٠١ نسبت به فصل قبل، ١٦.٢ درصد افزایش دارد.
در این فصل بیش‌ترین تورم فصلی با ٣٠.٧ درصد مربوط به گروه «فعالیت‌های خدماتی مربوط به تامین جا و غذا» و کمترین تورم فصلی با ٤.٨ درصد مربوط به گروه «اطلاعات و ارتباطات» است.
همچنین درصد تغییرات شاخص قیمت تولیدکننده بخش‌های خدمات نسبت به فصل مشابه سال قبل (تورم نقطه به نقطه) در فصل تابستان امسال ٥٦,١ درصد بوده که در مقایسه با همین اطلاعات در فصل قبل (٤٩.٤ درصد)، ٦.٧ واحد درصد افزایش داشته است.
به عبارتی، میانگین قیمت دریافتی توسط ارائه‌دهندگان خدمات به ازای تولید خدماتشان در داخل کشور، در فصل تابستان ١٤٠١ نسبت به فصل دوره مشابه سال قبل، ٥٦.١ درصد افزایش دارد. در این فصل بیش‌ترین تورم نقطه به نقطه با ١١٧.١ درصد مربوط به گروه «فعالیت‌های خدماتی مربوط به تامین جا و غذا» و کمترین تورم نقطه به نقطه با ٢٥.٨ درصد مربوط به گروه «اطلاعات و ارتباطات» است.
در فصل تابستان ۱۴۰۱، درصد تغییرات شاخص قیمت تولیدکننده بخش‌های خدمات در چهار فصل منتهی به تابستان امسال نسبت به مدت مشابه در سال قبل ٤٩,٧ درصد است که در مقایسه با همین اطلاع در فصل قبل (٤٧.٣ درصد)، ٢.٤ واحد درصد افزایش داشته است.
به عبارتی، میانگین قیمت دریافتی توسط ارائه‌دهندگان خدمات به ازای تولید خدماتشان در داخل کشور، در چهار فصل منتهی به تابستان ١٤٠١ نسبت به دوره مشابه سال قبل، ٤٩.٧ درصد افزایش دارد.
در این فصل بیشترین تورم سالانه با ٩٦.٤ درصد مربوط به گروه «فعالیت‌های خدماتی مربوط به تامین جا و غذا» و کمترین تورم سالانه با ٢٥.٥ درصد مربوط به گروه «اطلاعات و ارتباطات» است.
منبع:همدلی