شاید برای شما هم پیش آمده باشد که در برگه خلافی خودرو، با جریمه‌ای مواجه شده باشید که هیچ‌وقت در آن محل حضور نداشته‌اید. پژوهشگران جوان یک شرکت دانش‌بنیان با استفاده از دانش بومی، ربات هوشمندی را توسعه داده‌اند که می‌تواند ۹۶ درصد جریمه‌هایی که روزانه توسط دوربین‌های کنترل ترافیک در کشور ثبت می‌شوند را بررسی و صحت‌سنجی کند.

به گزارش مردم سالاری آنلاین، تا پیش از توسعه فناوری‌های پیشرفته برای ثبت تخلف‌های رانندگی، همه چیز به شکل دستی انجام می‌شد و رانندگان متخلف توسط افسران راهنمایی و رانندگی جریمه می‌شدند؛ اما با توسعه اینترنت و فناوری‌های نوین، پای دوربین‌های کنترل ترافیک و سرعت برای ثبت تخلف‌های رانندگی به خیابان‌ها، آزادراه‌ها، جاده‌های درون و برون‌شهری باز شد.
اما گاهی پیش‌آمده که مشاهده برگه خلافی خودرو باعث تعجب برخی رانندگان شده است؛ ثبت تخلف در مکان‌هایی که حتی نام آن مکان به گوش صاحب خودرو هم نخورده است. در سال‌های اخیر برخی از رانندگان هنگام دریافت برگه خلافی خودرو خود با این مشکلات دست به گریبان هستند.
دوربین‌های کنترل ترافیک و سرعت انواع مختلفی از جمله دوربین‌های اپراتوری، دستی، خودرویی و هوشمند دارند و تخلف‌هایی مثل ورود به محدوده طرح ترافیک، پارک در محل ممنوع، عبور از چراغ قرمز، سرعت غیرمجاز و ... را ثبت و با تصویربرداری از پلاک خودرو، راننده متخلف را جریمه می‌کنند.
دوربین کنترل سرعت باید توانایی این را داشته باشد تا در شرایط جوی مختلف با خطای حداکثر ۲% درصد و تا سرعت ۲۵۰ کیلومتر در ساعت،‌ تخلف‌ها را ثبت و تصویربرداری کند. اما دوربین‌های کنترل سرعت از چه فاصله‌ای عمل می‌کنند؟ فناوری کنونی دوربین کنترل سرعت اجازه می‌دهد تا تصویر خودرو از فاصله یک کیلومتری گرفته شود. با این حال، بیشتر دوربین‌ها از علامت‌گذاری در جاده برای اندازه‌گیری فاصله در طول زمان و تعیین سرعت استفاده می‌کنند.
درحالی که برخی از رانندگان سعی می‌کنند به محض رسیدن به دوربین‌ها، سرعت خود را کم کنند، اما دوربین‌های کنترل سرعت SPECS می‌توانند تا فاصله بیش از ۱۰ کیلومتر را ثبت می‌کنند. اگر راننده، محل نصب دوربین کنترل سرعت را بداند و قبل از رسیدن به آن محل، سرعت خودرو را کاهش دهد، باز هم نمی‌تواند فاصله‌ای را که سریع‌تر از حد مجاز بین دو دوربین طی کرده است، جبران کند. دوربین کنترل سرعت با استفاده از فناوری خودکار تشخیص پلاک (ANRP)، شماره پلاک خودروهایی که سرعت غیر مجاز دارند را ثبت کند.
درصد خطای دوربین‌های کنترل ترافیک و سرعت بسیار پایین است، اما به هرحال چند درصد امکان وقوع اشتباه نیز وجود دارد.
استفاده از هوش مصنوعی در حوزه‌های مختلف از جمله صحت‌سنجی جرائم ثبت‌شده توسط دوربین‌های کنترل ترافیک با استفاده از یک ربات هوشمند، ایده شکل‌گیری یک شرکت دانش‌بنیان مستقر در پارک علم و فناوری دانشگاه تهران بوده است.
"هادی عاشری"، فارغ‌التحصیل مقطع دکتری دانشگاه تهران، بنیانگذار و مدیرعامل شرکت "هوش‌افزار راهبر آریامن" (هارا) است که در زمینه توسعه ابزار مبتنی بر هوش مصنوعی فعالیت می‌کند. یکی از محصولات این شرکت، ساخت یک ربات برای دوربین‌های ترافیکی شهری و جاده‌ای است. مدیران این شرکت عنوان می‌کنند که ربات ساخته‌شده توسط این شرکت می‌تواند با دقت ۹۸ درصدی، برنامه تعریف‌شده را اجرا کند. 
ایده تأسیس این شرکت چگونه شکل گرفت؟ هوش مصنوعی در چه ابزارهایی به کار گرفته می‌شود؟
هنگامی که دانشجوی مقطع دکتری در دانشگاه تهران بودم، به همراه گروهی از دانشجویان و یک نفر از اعضای هیئت علمی دانشگاه تهران، این شرکت را تاسیس کردیم. در واقع، سال ۹۷ این شرکت تاسیس‌ شد. با توجه به پیشرفت فناوری در حوزه آی‌تی (IT)، چگونگی استفاده از دانش هوش مصنوعی (AI) برای کاربردهای روزانه فردی و اجتماعی در کانون توجه قرار گرفته‌ است. به طور مثال، دوربین‌های کنترل ترافیک یکی از سیستم‌هایی است که با استفاده از سیستم هوش مصنوعی توانسته‌ایم (عملکرد آنها را) ارتقاء دهیم.
بر اساس برآوردهای انجام‌شده، بیش از ۱۵۰۰ دوربین جاده‌ای کنترل سرعت در کشور وجود دارد که سیستم کنترل سرعت و پلاک‌خوانی این دوربین‌ها را توسعه داده‌ایم. دقت و صحت انجام عملیات این دوربین‌ها بیش از ۹۸ درصد است. میزان صحت و درستی انجام عملیات دوربین‌ها نه تنها در ایران، بلکه در سایر کشورها منحصر به فرد به حساب می‌آید. در حال حاضر، یک ربات تایید تخلف را توسعه داده‌ایم.
هنگامی که یک خودرو از مقابل دوربین‌های جاده‌ای یا شهری عبور می‌کند، در صورت انجام تخلف، پلاک خودرو ثبت و جریمه (برای راننده متخلف) اعمال می‌شود؛ اما این امکان وجود دارد که جریمه به اشتباه به نام خودروی دیگری ثبت شود.
رباتی که طراحی کرده‌ایم، بر مبنای پلاک و مشخصات ظاهری خودرو می‌تواند اطلاعات خودرو را از سامانه پلیس استعلام کند؛ منظور این است که مشخصات خودرو از نظر رنگ مطابقت داده می‌شود و بنابراین هیچ خودرویی به اشتباه جریمه نمی‌شود. براساس برآوردهای انجام‌شده، حدود ۱۵۰ هزار جریمه به طور روزانه در کشور ثبت می‌شود. رباتی که طراحی کرده‌ایم، می‌تواند ۹۶ درصد جریمه‌هایی که روزانه در کشور ثبت می‌شوند را بررسی کند و ۴ درصد باقیمانده نیز توسط اپراتور انسانی بررسی می‌شود.
 تمام فرآیندی که این ربات انجام‌ می‌دهد، در دو سال گذشته توسط نیروی انسانی انجام می‌شد. به طور قطع، عملیاتی که توسط نیروی انسانی انجام می‌شود با ضریب خطای فراوانی همراه است. گواه ادعای من مبنی بر دقت بالای این ربات، کاهش میزان شکایت‌ها و تخلف‌های ثبت شده است.
چگونه این ایده را به عمل تبدیل کردید؟
بسیاری از افراد جامعه با مشکلاتی از این دست روبرو هستند. اگر هر کدام از شهروندان با مشکلاتی در زمینه ثبت تخلف اشتباه مواجه می‌شدند، ناچار بودند برای رفع مشکل به وجود آمده به پلیس + ۱۰ مراجعه کنند. "شهر هوشمند"، مؤلفه‌ای است که در کانون توجه تمام کشورهای جهان قرار گرفته است. هدف از شهر هوشمند این است که با استفاده از روش‌های بستر فناوری بتوان امور مختلف را انجام داد و مدیریت‌ کرد.
ما با استفاده از دانش بومی توانسته‌ایم این ربات را بسازیم. ساخت این ربات مبتنی بر دانش و توان داخلی بوده و از دانش کشورهای دیگر هیچ بهره‌ای گرفته نشده‌ است. سیستمی که توسعه داده‌ایم، در دنیا کم‌نظیر به حساب می‌آید، چرا که روی دوربین‌ها نصب می‌شود و نیازی به کیس یا مینی‌کامپیوتر ندارد. حذف مینی کامپیوترها از روی دوربین‌های ورود ساعت به این معنا است که هزینه زیادی صرفه جویی می‌شود؛ چرا که مینی‌کیس‌ها یا کامپیوترهای کوچک نیاز به نگهداری و پشتیبانی دارند، به همین دلیل حذف آن‌ها از روی دوربین‌ها می‌تواند به حفظ سرمایه کمک‌ کند.
در حال حاضر، دو الگو برای توسعه دوربین‌های هوشمند در نظر گرفته‌ایم. یکی از برنامه‌های توسعه که در نظر داریم، یک پروژه‌ای بین‌المللی است که با همکاری شرکت سازنده دوربین می‌خواهیم ربات تولیدشده را روی دوربین‌ها نصب و در سایر کشورهای جهان این محصول را عرضه‌ کنیم. با دکتر سورنا ستاری، معاون پیشین علمی و فناوری ریاست جمهوری در ارتباط با این پروژه بین‌المللی جلسه‌هایی برگزار کردیم.
استفاده از خدمات کارگزاری‌های معاونت علمی، رهاورد برگزاری این جلسه‌ها بود. بررسی‌های ما نشان می‌دهد که کشوری مانند پرتقال می‌تواند یک گزینه مناسب برای ارائه این محصول باشد. داده‌هایی که جمع‌آوری کرده‌ایم، نشان می‌دهد نه تنها کشورهای اروپایی، بلکه کشورهای آفریقایی هم می‌توانند مقصد مناسبی برای ارائه این محصول باشند.
کنفرانس "اسلاش" با هدف شبکه‌سازی و جذب استعدادها در حوزه استارتاپ‌ها هرساله در کشور فنلاند برگزار می‌شود. سال جاری، در این کنفرانس شرکت کردم و به موضوع نیاز کشورهای آفریقایی در زمینه هوشمندسازی دوربین‌های کنترل سرعت پی‌بردم.
هدف و برنامه ما این است که از تجربه و دانش کارگزاری‌ها استفاده کنیم؛ اگرچه کارگزاری‌های معاونت علمی بسیار تجربه دارند، اما به نظر نمی‌رسد که در حوزه امور اجرایی بتوانند خدماتی ارائه دهند تا شرکت‌های دانش‌بنیان را برای انجام یک پروژه به صورت مشترک مجاب‌ کنند. 
با چه مشکلاتی در مسیر توسعه این فناوری روبرو بودید؟
نیروی انسانی و مهاجرت آن‌ها، مهم‌ترین مشکل در این زمینه است. موضوع مهاجرت نیروی انسانی را در سه سال گذشته با پوست گوشت و استخوان خود حس کرده‌ایم. بهترین نیروهایی که در این زمینه تربیت‌ شده‌اند، به راحتی رهسپار کشورها و دانشگاه‌های خارجی می‌شوند. کشورهایی که میزبان این افراد می‌شوند، بسیار گسترده هستند؛ ایالات متحده‌ آمریکا و کانادا تنها نمونه کوچکی از کشورهای میزبان به حساب می‌آیند.
معتقدم از دست دادن نیروی انسانی می‌تواند مهم‌ترین مشکل شرکت‌های دانش‌بنیان باشد. یک نیروی انسانی در طول چند سال پرورش داده‌ می‌شود، اما هنگامی که زمان ثمر دادن آن فرامی‌رسد، به کشور خارجی مهاجرت می‌کند. مشکلات متعددی در داخل کشور وجود دارد که ماندن و زندگی را پیچیده می‌کند؛ به همین دلیل، پیشنهادهایی که از سوی کشورهای پیشرفته ارائه می‌شود، بسیار وسوسه‌کننده است؛ بنابراین شرایط و اطلاعاتی که ارائه می‌شود، موجب شکل‌گیری پدیده فرار مغزها است. مسئولان باید برای این مشکل فکری کنند.
شرکت‌های دانش‌بنیان که در ایران فعالیت می‌کنند، توانایی رقابت با کشورهای پیشرفته را ندارند. در سه سال گذشته، هفت نفر از نیروهای نخبه خود در شرکت را از دست دادیم و آن‌ها به آن سوی مرزها رفتند.
مسائلی مانند کمبود سرمایه، رکود بازار و مشکلات بیمه‌ای را توانسته‌ایم تا حدودی حل کنیم، اما در قبال مهاجرت نخبگان بسیار ضعیف هستیم؛ نمی‌توانیم هیچ اقدامی در این زمینه انجام دهیم. شرکت‌های دانش‌بنیان ایرانی می‌توانند برای جذب نخبگان در داخل کشور با یکدیگر رقابت‌ کنند، اما توان مقابله با کشورهای پیشرفته را ندارند و به راحتی نیروی خود را از دست می‌دهند.
سال ۱۳۸۷ دانشجوی کارشناسی‌ارشد دانشگاه شریف بودم؛ ۲۴ دانشجو در یک کلاس مشغول به تحصیل بودیم که از این تعداد ۲۱ نفر مهاجرت کرده‌اند. برخی از نخبگان بنا به دلایل شخصی در داخل کشور مانده‌اند، اما همین افراد اگر در کشورهای خارجی مشغول به کار شوند، می‌تواند ۲۰۰ هزار دلار در ماه درآمد داشته باشند.
مشکلات فراوانی در داخل کشور وجود دارد که باعث بروز پیچیدگی‌های فراوانی در زندگی افراد می‌شود؛ همچنین پیشنهادهایی که از سوی کشورهای پیشرفته ارائه می‌شود، بسیار خوب است؛ در چنین شرایطی، مهاجرت، گزینه‌ای وسوسه‌کننده به حساب می‌آید.
مهم‌ترین خواسته شما برای حل این مشکل چیست؟
در حوزه‌ای که ما فعالیت می‌کنیم باید قوانین مشخص و شفاف شوند. شرکت‌های دانش‌بنیان باید بدانند که در کجای کار قرار دارند. نظام بروکراسی در ایران بسیار پیچیده است؛ به همین دلیل، اخذ مجوزهای لازم برای فعالیت‌ها بسیار سخت است. بر اساس قانون، پروژه‌های شرکت‌های دانشگاه مشمول معافیت بیمه می‌شود، اما سازمان تامین اجتماعی نسبت به این موضوع بی‌توجه است.
اگر بسیاری از مسائل و مشکلات پیش روی شرکت‌های دانش بنیان در زمینه نظام بروکراسی حل‌شوند، می‌توانند بالاترین بهره‌وری را داشته باشند. سازمان تامین اجتماعی معتقد است که شرکت‌های دانش‌بنیان باید بابت هر پروژه‌ای که دریافت می‌کنند، حق بیمه به این سازمان پرداخت کنند؛ این در حالی است که شرکت‌های دانش‌بنیان بر اساس قانون از معافیت بیمه‌ای برخوردار هستند.
معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در ارتباط با کمک به شرکت‌های دانش‌بنیان بسیار اراده دارد. به نظر می‌رسد سازمان تامین اجتماعی نمی‌تواند میان شرکت‌های دانش‌بنیان و دیگر شرکت‌های تمایز قائل‌ شود. کارشناسان سازمان تامین اجتماعی به شرکت‌های دانش‌بنیان نگاه ویژه‌ای ندارند. شرکت‌های دانش‌بنیان به رفع مشکلات کشور کمک می‌کنند، اما تامین اجتماعی نسبت به این موضوع غافل است و چنین دیدگاهی ندارد.
با استفاده از دانش نخبگان داخلی توانستیم پروژه توسعه دوربین‌های کنترل ترافیک شهری و جاده‌ای را در بازه‌زمانی یک ساله به سرانجام برسانیم. این بازه زمانی، یک رکورد در دنیا به حساب می‌آید.
اگر بتوانیم نیروی نخبه را در کشور خود نگه‌داریم، با تشکیل گروه می‌توانیم به موفقیت دست‌یابیم. این شرایط در کشور ما وجود ندارد؛ متاسفانه تنها یک دوره باطل، یعنی تربیت نیروی انسانی و سپس مهاجرت آنها به کشورهای پیشرفته در کشور حاکم شده است.
چه حمایت‌هایی از پارک علم‌وفناوری دانشگاه تهران دریافت کردید؟
حمایت‌های پارک علم و فناوری دانشگاه تهران به گروه دانشجویی ما کمک کرد تا شرکت دانش‌بنیان خود را تاسیس‌ کنیم. تعدادی نیروی متخصص با مدرک کارشناسی ارشد به بالا در این شرکت مشغول به فعالیت هستند. بر این باور هستم، این پارک در اشتغال نیروی متخصص در این شرکت دانش‌بنیان بسیار نقش داشته است. اسکان شرکت، ایجاد زیرساخت‌ها، کمک به استفاده از معافیت مالیاتی و بسیاری از مسائل دیگر با کمک پارک علم و فناوری دانشگاه تهران شکل گرفته است.
اگر دانش‌آموختگان دانشگاه‌ها بخواهند در زمینه تاسیس شرکت دانش‌بنیان فعالیت‌کنند، چه توصیه‌ای برای آن‌ها دارید؟
فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌ها به دو دسته تقسیم می‌شوند. گروهی به دنبال کارآفرینی هستند و عده‌ای ترجیح می‌دهند که عضو یک تیم استارت‌آپی یا شرکت دانش‌بنیان باشند. بسیار مهم و ضروری است که افراد از خود شناخت داشته باشند و سپس وارد بازار کار شوند.
کارآفرینی در کشور با مشکلات فراوانی روبرو است؛ کسانی که در این راه گام برمی‌دارند، باید کفش آهنی به پا داشته باشند. دانشجویانی که در مسیر کارآفرینی گام برمی‌دارند، باید صبور باشند. مسیر کارآفرینی پر از پیچ و خم‌های فراوان است که با صبر و حوصله فراوان می‌توان آن را پشت سر گذاشت.