رئیس جمهور در مراسم آغاز سال تحصیلی ۱۴۰۲-۱۴۰۱ از دانش‌آموزان پرسید که شاخص‌های مدرسه خوب از دید آنان کدام است؟ وی همچنین از معلمان خواست که بگویند برای افزایش بهره‌وری در آموزش و پرورش چه باید کرد؟، یک معلم به سوال رئیس جمهور درباره راهکارهای افزایش بهره‌وری در آموزش‌و پرورش پاسخ داده است.

به گزارش مردم سالاری آنلاین، زهرا علی‌اکبری، معلم و کارشناس آموزش‌وپرورش در گفت‌وگو با ایسنا، با بیان اینکه در ادبیات پژوهش به خوبی ثابت شده است که آموزش برای رفاه فردی از طریق  قابلیت اشتغال، بهره‌وری، درآمد و سلامت و رشد اقتصادی کشور نیز از طریق تأثیرات آن بر سرمایه انسانی، تاثیر گذار است گفت: به عنوان مثال، یک سال تحصیل اضافی به طور متوسط منجر به هشت تا ۱۰ درصد افزایش درآمد و ۰.۱۸ سال بیشتر در طول عمر می‌شود.
وی افزود: علاوه بر این، مطالعات جدیدتر نشان می‌دهد که صرفا ثبت‌نام مدرسه یا سال‌های تحصیل در مدرسه نیست که بیشترین اهمیت را دارد، بلکه یادگیری و مهارت‌ها هستند که تفاوت‌ها را ایجاد می‌کنند.
این معلم و کارشناس حوزه آموزش‌وپرورش با اشاره به اینکه در دهه‌های اخیر، پیشرفت قابل توجهی در بهبود دسترسی به آموزش (به عنوان مثال ثبت‌نام در مدارس) به‌ویژه در اقتصادهای در حال توسعه صورت گرفته است گفت: سرمایه‌گذاری در آموزش در تمام گروه‌های درآمدی افزایش یافته، به طوری که مخارج عمومی به عنوان درصدی از تولید ناخالص داخلی در اقتصادهای در حال توسعه کم‌درآمد بیشترین افزایش را داشته است، از ۱.۹ درصد در سال ۱۹۹۰ به ۴.۳ درصد در سال ۲۰۱۵ و در نتیجه نرخ ثبت‌نام افزایش یافته است.
علی‌اکبری ادامه داد: در کشورهای کم‌درآمد، میانگین نرخ ثبت‌نام خالص در سطح ابتدایی از ۴۵ درصد در سال ۱۹۹۰ به بیش از ۸۰ درصد در سال ۲۰۱۵ افزایش یافته است. برابری جنسیتی به طور قابل توجهی بهبود یافته، به طوری که نسبت دختر به پسر در آموزش ابتدایی و متوسطه در کشورهای کم درآمد از ۷۴ به ۹۰ درصد در مدت مشابه افزایش یافته است.
وی با بیان اینکه با این حال، کودکان در بسیاری از سیستم‌های آموزشی کشورهای در حال توسعه بسیار اندک یاد می‌گیرند و بسیاری از آنها حتی پس از چندین سال تحصیل در مدرسه، فاقد سواد اولیه و مهارت‌های ریاضی و خواندنی و نوشتاری هستند (بانک جهانی ۲۰۱۷) و حدود ۲۰ درصد از دانش‌آموزان به سطح پایه مهارت در علوم PISA (برنامه بین‌المللی ارزیابی ‌دانش‌آموزان ‌چیست) نمی‌رسند گفت: سیستم‌های آموزشی باید خود را با دنیایی که به سرعت در حال تغییر است و همچنین با پیشرفت‌های سریع فناوری و تغییرات جمعیتی سازگار کنند.
این معلم و کارشناس حوزه آموزش‌وپرورش در ادامه تعریفی از بهره‌وری ارائه و اظهار کرد: بهره‌وری معیاری است از میزان استفاده منابع برای تولید خروجی، بنابراین به عنوان نسبتی از خروجی‌ها به ورودی‌ها تعریف می‌شود و در مفهوم مدرن بهره‌وری شامل کارایی و اثربخشی سازمانی نیز می‌شود. در آموزش، بروندادها عمدتاً با نتایج آموزش و یادگیری در سطح جامعه نشان داده می‌شوند.
علی‌اکبری تاکید کرد: تعریف بهره‌وری را نباید با کارایی و اثربخشی اشتباه گرفت. اثربخشی معیاری از نتیجه یک واحد عملیاتی مانند یک مدرسه یا یک بخش دانشگاهی است و نشان می‌دهد یک واحد عملیاتی تا چه حد توانسته به هدف خود دست یابد اما کارایی معیاری برای میزان استفاده صحیح یک واحد عملیاتی از منابع مناسب است.
وی با اشاره به اینکه بهره‌وریِ آموزش در سطوح مختلف مهم است عنوان کرد: در یک سطح، تحقق پتانسیل فردی و موفقیت شخصی و دستیابی به آن و در سطحی دیگر، زمانی که دولت‌ها در مورد توزیع بودجه فکر می‌کنند و با تصمیم‌های چالش برانگیز در مورد اینکه چه بودجه‌ای در حوزه سلامت، رفاه، امنیت و توسعه اقتصادی تامین کنند، مواجه می‌شوند، سرمایه‌گذاری در آموزش و پرورش به درستی باید در معرض بررسی دقیق قرار گیرد. در سطح سوم، بهره‌وری در آموزش ممکن است با دستیابی دولت‌ها به ساختار اجتماعی صلح‌آمیز و منسجم مرتبط باشد. این بدان معنا نیست که آموزش و پرورش باید انطباق را آموزش دهد، بلکه باید به شهروندان در یادگیری نحوه معاشرت، همدلی، تأثیرگذاری و برقراری ارتباط کمک کند.
پیگیری کیفیت در آموزش، یک تمرین کوتاه مدت و یک‌باره نیست
این معلم و کارشناس حوزه آموزش‌وپرورش ادامه داد: آموزش‌وپرورش حوزه‌ای از خدمات عمومی است که به دلیل کیفیت و بهره‌وری پایین با نظارت و انتقاد فزاینده‌ای مواجه است. پیگیری کیفیت در آموزش را نمی‌توان به عنوان یک تمرین کوتاه مدت و یکباره در نظر گرفت، بلکه یک اولویت دائمی است، چراکه آموزش، فرایند مکانیکی خط مونتاژ افزایش نهاده‌ها و افزایش بهره‌وری نیست.
علی‌اکبری آموزش را پایه و اساس آینده کشور دانست و گفت: آموزش، مردمی را می‌سازد که قرار است فردا کار کرده و کشور را رهبری کنند.
وی موضوع کیفیت آموزش در مدارس ایران را بررسی و اظهار کرد: در حالی که بیش از ۱۱۰ هزار مدرسه در کشور وجود دارد، اغلب به دلیل کیفیت و کارایی مورد انتقاد قرار می‌گیرند و گفته می‌شود که دانش‌آموزان فاقد مهارت‌های اساسی مانند حل مسئله، ارائه، تفکر انتقادی و حتی ارتباطی هستند.
۸ راهکار برای افزایش بهره‌وری در آموزش‌وپرورش
این معلم و کارشناس حوزه آموزش‌وپرورش در ادامه راهکارهایی برای ارتقای بهره‌وری آموزشی و پرورشی در مدارس بیان کرد و گفت: برای ارتقای بهره‌وری آموزشی و پرورشی در مدارس چندین جنبه وجود دارد که باید مورد بررسی و بهبود قرار گیرند، اما در اینجا مواردی که فوریت بیشتری دارند بیان می‌شود. نخست «کیفیت آموزش» است. یکی از مسائل مهمی که کیفیت آموزش را به شدت کاهش می‌دهد، نبود برنامه درسی به‌روز است. گاهی در مدارس محتوای آموزشی که تدریس می‌شود بی ربط به دانش، فناوری و زندگی امروزی است.  نظام آموزشی باید آنچه که تدریس می شود را بررسی و برنامه درسی خود را مرتباً به روز کند. این مهم، خواسته مقام معظم رهبری از آموزش و پرورش نیز بوده است.
علی‌اکبری افزود: راهکار دوم، «استفاده از فناوری» است. فناوری هم حال و هم آینده کشور است. دانش‌آموزان در مدارس از میزان فناوری که در دنیا وجود دارد بی‌خبر هستند، زیرا آنها مشغول کسب دانش از کتاب‌های درسی‌اند. مدارس باید فناوری جدید را معرفی و از آن به نحو احسن استفاده کنند.
وی با اشاره به راهکار «دسترسی به آموزش» برای ارتقای بهره‌وری گفت: در چند سال اخیر آمارها نشان داده است که امید به ادامه تحصیل پس از مدرسه در بین نوجوانان کاهش پیدا کرده و دلیل این امر عدم دسترسی به آموزش و بار مسئولیت اقتصادی بوده است. برخی کودکان هستند که نمی‌توانند درس بخوانند، زیرا مجبورند برای معیشت خانواده کار کرده و درآمد کسب کنند. یک راه برای ارتقای آموزش و امکان تحصیل کودکان از سراسر کشور، معرفی دوره‌های آموزش از راه دور و ترویج آن در بین نوجوانان و جوانان است.
 این معلم و کارشناس حوزه آموزش‌وپرورش ادامه داد: «یادگیری تعاملی» نیز باید مورد توجه قرار بگیرد. همه می‌توانند از روی کتاب‌ها بخوانند، کلمات را حفظ کنند و به سوالات و امتحانات پاسخ دهند. در حالی که، آموزشِ واقعی فراتر از کلاس درس است. از طریق بحث‌ها و پروژه‌ها، باید روش‌های جدید تدریس و یادگیری در مدارس معرفی شود تا دانش‌آموزان فراتر از دانش کتاب‌های درسی حرکت کنند و  بتوانند مهارت‌های تحلیلی را توسعه دهند.
علی‌اکبری با اشاره به راهکار «افزایش بودجه» گفت: دستیابی به آموزش با کیفیت باید یکی از مهمترین اهداف امروز کشور باشد. بسیاری از مدارس از امکانات اولیه مانند آزمایشگاه های شیمی و فیزیک، کامپیوتری و کمبود منابع فنی مناسب برخوردار نیستند. دولت باید بودجه را در این موارد افزایش دهد تا منابع باکیفیت برای دانش آموزان فراهم شود.
وی افزود: ناگفته نماند که اتفاقات بسیار خوبی در حوزه نوسازی و تجهیز مدارس در چند سال اخیر رخ داده است که انتظار می‌رود کماکان مسیر خود را تا برقراری عدالت آموزشی در تمامی مناطق کشور ادامه دهد.
این معلم و کارشناس حوزه آموزش‌وپرورش به نقش «معلمان» نیز اشاره و اظهار کرد: آموزش‌وپرورش به دلیل مواجهه با کمبود نیروی انسانی ضمن تامین نیروی انسانی از طریق دانشگاه‌های فرهنگیان و شهید رجایی، جذب نیرو از طریق آزمون‌های استخدامی دستگاه‌های اجرایی را در دست اجرا دارد. بسیاری از این معلمان با برنامه درسی فعلی آشنا و اطلاعاتشان به‌روز نیست. از آنجایی که دانش‌آموزان به سواد و مهارت معلمان خود نگاه می‌کنند، ضروری است که آنان به خوبی از مهارت معلم، موضوع تدریس و دانش مطلع و به‌روز باشند.
علی‌اکبری همچنین بر ضرورت «ترویج پژوهش» تاکید کرد و گفت: عدم علاقه دانش‌آموزان به مطالعات پژوهشی امروزه باید بهبود یابد. پژوهش نه تنها مهارت‌های انتقادی و تحلیلی دانش‌آموزان را ارتقاء می‌بخشد، بلکه باعث افزایش بهره‌وری مدارس و در نتیجه کل کشور می‌شود، چرا که یافته‌های پژوهشی و تحولات جدید در نهایت باعث توسعه بهتر کشور می‌شود.
 وی ادامه داد: «نسبت دانش‌آموز به معلم» یک معیار دیگر است. در حال حاضر در برخی مناطق آموزشی کلاس‌های درس به‌ویژه در دوره ابتدایی شلوغ است و یک معلم تمام محتوای آموزشی را یاد می‌دهد. در چنین کلاسی به خاطر سپردن چهره‌ها غیرممکن است، چه رسد به توجه فردی. تعداد دانش‌آموزانی که در یک کلاس پذیرش می‌شوند باید کاهش یابد تا آموزش کارآمد باشد.