حدود دو هفته پییش بود که سفیر جمهوری اسلامی ایران در لبنان اعلام کرد: به محض پذیرش دولت لبنان، آماده‌ایم به این کشور سوخت بفرستیم. اما با توجه به ناترازی ۹ میلیون لیتری بنزین، ایران می‌تواند به کشورهای دیگر بنزین صادر کند؛ آن هم رایگان؟

به گزارش مردم سالاری آنلاین به نقل از تجارت‌نیوز، موضوع ارسال سوخت رایگان ایران به لبنان در هفته‌های اخیر رنگ و بوی جدی به خود گرفت. این ماجرا از شهریور سال گذشته شروع شد. در آن مقطع رسانه‌های مختلف از حرکت تانکرهای حامل سوخت ایران به سمت لبنان خبر دادند. برخی نیز شایعاتی مبنی بر صادرات رایگان سوخت را مطرح کردند.
حال با اظهارات برخی مقامات ایرانی و لبنانی این شایعات شباهت بییشتری به واقعیت پیدا کرده‌اند اگرچه حمید حسینی، رئیس اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفت، گاز و پتروشمی ایران به تجارت‌نیوز می‌گوید: ادعای صادرات بنزین رایگان به لبنان را نباید جدی گرفت و به نظر می‌رسد این معامله بیشتر در جهت دور زدن تحریم‌ها صورت می‌گیرد. این گفته حسینی در حالی است که خزانه لبنان از سال ۲۰۱۹ خالی است!
ششم شهریور ماه مجتبی امانی، سفیر جمهوری اسلام ایران در لبنان، گفت: ایران به حمایت همه‌جانبه از مردم لبنان تمایل دارد. برای ارسال سوخت بدون قید و شرط به محض پذیرش و اعزام هیات رسمی از سوی دولت لبنان به تهران برای هماهنگی مستقیم جهت اجرای این طرح آماده‌ایم. بسیاری از تحلیلگران این اظهارات را در واکنش به سخنان سید حسن نصرا…، دبیرکل حزب‌ا… لبنان، می‌دانند که چهارم مرداد به المیادین گفته بود: اگر دولت لبنان بپذیرد، آماده است نفت ایران را رایگان به لبنان بیاورد.
رویترز در این زمینه به نقل از یک منبع لبنانی نوشت: امانی به نخست وزیر موقت لبنان (نجیب میقاتی) پیشنهاد کرد که ایران به صورت مجانی به لبنان سوخت صادر کند.
این خبرگزاری از زیان یک مقام مسئول ایرانی هم نقل کرد: هیات لبنانی به تهران می‌آید تا درباره مسائل مختلف گفتگو کنند. پیش از این نیز ایران آمادگی خود را برای کمک به لبنان در زمینه حل مشکل سوخت بارها اعلام کرده است.
رفع مانع آمریکا
پیش از این، ایران و لبنان در این مسیر مبادله سوخت و بنزین با ممانعت آمریکا مواجه بودند. حال میقاتی از موافقت آمریکا مشروط بر نبود ارتباط سیاسی خبر داده است. شانزدهم شهریور روزنامه الاخبار در همین زمینه نوشت: چراغ سبز آمریکا موجب شد تا نخست‌وزیر از ولید فیاض، وزیر نیرو، بخواهد که یک هیات فنی از این وزارتخانه و شرکت برق لبنان به تهران بدون حضور وزیر در رأس آن، اعزام کند.
ولید فیاض نیز با استقبال از این موضوع به شبکه المیادین اعلام کرد: در نتیجه این هبه، هیچ تحریم یا مجازاتی برای لبنان در کار نخواهد بود،  زیرا رایگان است. البته او نهایی‌شدن این موضوع را مشروط بر پذیرش کابینه و میقاتی دانست.
شرط لبنان برای دریافت بنزین ایران
در همین زمینه الأخبار موضع میقاتی را بدون گونه ترسیم کرد: «باید تضمین‌هایی مبنی بر اینکه این کمک، هزینه‌ای برای لبنان از جمله در بخش عملیات مبادله نفت و سوخت ایران مترتب نکند گرفته شود. لازم است لبنان به دنبال دریافت کمک بزرگی باشد که بتواند برای مدتی طولانی، امکان تولید پنج ساعت برق مورد نیاز روزانه را فراهم کند.».
محمد مخبر، معاون اول رئیس جمهوری، پس از تماس تلفنی با نخست وزیر موقت و رئیس پارلمان لبنان، بر حمایت ایران از تمام پروژه‌های ثبات‌بخش لبنان تأکید کرد.
پس از معرفی تیم فنی لبنانی، الأخبار این را هم افزود که این هیأت لبنانی تلاش خواهد کرد تا استفاده از مقدار ۷۵ هزار تن سوخت در ماه را طرح کند. این میزان سوخت به لبنان اجازه می‌دهد پنج ساعت به صورت روزانه برق تولید کند.
صادرات رایگان سوخت در عین واردات
چنین روندی واکنش‌های مختلفی را در پی داشت. به‌ویژه برخی تحلیلگران با پیش کشیدن ناترازی ۹ میلیون لیتری بنزین در روز، صادرات سوخت را چه رایگان و چه با دریافت وجه بدون توجیه می‌دانند. از سوی دیگر، قطعی برق صنایع و شبکه خانگی به‌ویژه در فصل تابستان، صادرات رایگان سوخت را به کشورهای دیگر با نقد مواجه می‌سازد.
همزمان‌شدن انتشار گزارش‌های اخیر با کاهش سهمیه آزاد کارت‌های سوخت نیز به محل بحث تبدیل شد. در این بین اخباری مبنی بر واردات بنزین از روسیه به گوش می‌رسد. حال مشخص نیست چگونه ایران می‌تواند کالایی را که به آن نیاز وارداتی دارد رایگان صادر کند؟
صادرات بنزین به لبنان توجیه‌پذیر است؟
حمید حسینی، رئیس اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفت، گاز و پتروشمی ایران در گفتگو با تجارت‌نیوز گفت: ایران در حال حاضر صادرکننده بنزین شرکت نفت نیست. محصولی جایگزین به نام هیدروکربور مسیر صادرات بنزین را طی می‌کند. روند به این صورت است که هیدروکربورها توسط  مینی‌ریفاینرها (پالایشگاه‌ها با ظرفیت محدودی) تولید می‌شوند.
او ادامه داد: میعانات گازی را از شرکت نفت تحویل می‌گیرند و به دو برش تقسیم می‌کنند. یکی از برش‌ها شبیه به بنزین و دیگری گازوئیل است. بنابراین به نظر می‌رسد نوع بنزین وعده داده شده برای صادرات هیدروکربور باشد.
حسینی توضیح داد: پتروشیمی‌های بوعلی، شازند و نوری از تولیدکنندگان محصولی شبیه به آنچه گفته شد هستند. مقدار صادرات این محصول در پتروشیمی بوعلی ۱۵۰۰ تن بود و دیگر مینی ریفاینرها که میعانات گازی مصرف می‌کنند حدود ۴۰ هزار بشکه تولید می‌کنند. از مقدار تولیدشده حدود ۱۲ هزار تا ۱۵ هزار بشکه (کمتر از ۲۰۰۰ تن) تبدیل به بنزین می‌شود و در صورت مناسب بودن بستر صادر می‌شوند.
این تحلیلگر حوزه انرژی افزود: کشورهای عراق، افغانستان و امارات مقصد صادرات بنزین ایران هستند. بازار لبنان و سوریه نیز بستر بسیار مناسبی برای صادرات بنزین و گاز مایع ایران به حساب می‌آیند. اما مشکلی که وجود دارد دسترسی به بازارهای این کشور است. چرا که انتقال از طریق مرزهای زمینی توجیه اقتصادی ندارد، بنابراین باید از طریق دریا اقدام کرد که از آن مسیر نیز موانعی وجود دارد.
وی افزود: صادرات از مسیر آبی مستلزم  عبور از کانال سوئز در نزدیکی آب‌های ساحلی است که برای کشتی‌ها مشکل است. تنها راه زمینی برای انتقال بنزین به لبنان که توجیه اقتصادی دارد بازگشایی مسیر عراق به ایران است.
ادعایی در جهت دورزدن تحریم‌ها
حسینی درباره اجرای طرح مذکور بیان کرد: با توجه به شرایط موجود انجام مبادله میان دو کشور بعید به نظر می‌رسد. مگر آنکه از طریق فروش نفت خام به سوریه و پالایش در آنجا فرآورده‌های نفتی را به لبنان صادر کنیم. همچنین ادعای صادرات بنزین رایگان به لبنان را نباید جدی گرفت و به نظر می‌رسد این معامله بیشتر در جهت دور زدن تحریم‌ها صورت می‌گیرد. با این توجیه که لبنان چون بنزین رایگان از ایران می‌گیرد پس نباید مشمول تحریم‌های آمریکا شود.
او تصریح کرد: هر کشوری که با ایران تجارت کند مشمول تحریم‌های آمریکا می‌شود. بنابراین نشر چنین اخباری تبلیغاتی است و بیشتر در راستای دور زدن تحریم انجام می‌شود.
بر اساس این گزارش، لبنان دهه‌هاست که با قطعی برق دست‌وپنجه نرم می‌کند. ولی آغاز بحران اقتصادی این کشور از سال ۲۰۱۹ خزانه دولت را خالی کرد. از پاییز سال گذشته نیز لبنانی‌ها با بحران شدید سوخت دست و پنجه نرم می‌کنند. حال مشخص نیست که با خالی‌بودن خزانه چطور قرار است پولی بین دو طرف رد و بدل شود.
به هر ترتیب اگر این توافق میان ایران و لبنان به نتیجه برسد، این اولین باری خواهد بود که ایران مستقیما به دولت لبنان سوخت ارسال می‌کند؛ تهران پیش از این سوخت ارسالی را از طریق واسطه‌ها به لبنان می‌رساند.