یکی از اعضای ارشد مؤسسه مطالعات ملی استراتژیک اسراییل در تحلیلی از حملات پ‌ک‌ک به خطوط انتقال انرژی ترکیه، پیشنهاد داد آنکارا به افزایش تأسیسات ذخیره انرژی و اقدامات امنیتی روی آورد.

پایگاه تحلیلی "المانیتور" در مقاله‌ای تاریخچه حملات "پ‌ک‌ک" به خطوط لوله انتقال انرژی ترکیه و مورد اخیر آن را بررسی نمود و این حملات را نتیجه مشکلی عمیق میان جمعیت کرد منطقه با دولت‌های محلی دانست. "دنیس ناتالی" از اعضای "مؤسسه مطالعات ملی استراتژیک اسراییل" (INSS) و "دانشگاه ملی دفاع"، و نویسنده کتاب "شبه‌دولت کرد: توسعه و وابستگی در عراق پس از جنگ خلیج" در این مقاله همچنین پیامدهای این حملات برای ترکیه، عراق و دولت محلی کردستان را برشمرد.

* حمله "پ‌ک‌ک" به لوله‌های انتقال نفت عراق به ترکیه، بسیاری از معادلات بین‌المللی را تغییر داده است

بمب‌گذاری اخیر اعضای "پ‌ک‌ک" در لوله انتقال نفت عراق به ترکیه نشان داد آنکارا کماکان نتوانسته است مشکل کردهای این کشور را با آرمان‌های ترکیه در زمینه انرژی رفع کند. این انفجار نه تنها انتقال نفت عراق را مختل کرد، بلکه همچنین نشان داد که "پ‌ک‌ک" تا چه اندازه به دنبال تضعیف سرمایه‌های استراتژیک ترکیه است؛ سرمایه‌هایی که با زیرساخت‌های انرژی آنکارا پیوند خورده است. اگرچه این خط لوله که در حال حاضر روزانه ۴۰۰ هزار بشکه نفت عراق را به بندر "جیهان" ترکیه انتقال می‌دهد، در نهایت تعمیر شد؛ اما در حال حاضر، به همراه چندین خط لوله دیگر در جنوب شرق این کشور، به یکی از اهداف مهم نیروهای "پ‌ک‌ک" تبدیل شده است. "پ‌ک‌ک" احتمالاً از خلأ سیاسی در سوریه و کاهش روابط این کشور با ترکیه، برای اقدام به حملات بیش‌تر استفاده خواهد کرد. اگر جنوب شرق ترکیه ناامن شود، احتمال صادرات نفت عراق از شمال نیز کاهش خواهد یافت؛ مسیری که اروپا به شدت به عنوان مسیر جایگزین به آن نیاز دارد.

* نیروهای "پ‌ک‌ک" مصمم هستند تا آن‌جا که می‌توانند به زیرساخت‌های انرژی ترکیه آسیب برسانند

حمله به خط لوله انتقال نفت عراق به ترکیه دهه‌ها است ادامه دارد. تنها چهار ماه پس از تکمیل این خط لوله در آوریل ۱۹۸۴، "پ‌ک‌ک" به آن حمله کرد. این خط لوله از خاک عراق نیز مورد حمله قرار گرفته است؛ شورشیان محلی در این کشور از سال ۲۰۰۳ تا کنون چند بار به این خط لوله حمله کرده و موجب توقف انتقال نفت و وارد کردن صدمات بیش‌تر به آن شده و میزان انتقال نفت این خط لوله را از یک میلیون و صد هزار بشکه در روز در سال ۱۹۹۰ موقتاً حتی تا ۴۰۰ هزار بشکه در روز نیز رسانده‌اند. با این حال، حملات "پ‌ک‌ک" در کل، سبک‌تر بوده است؛ حتی در اوج حملات این گروه در دهه ۱۹۹۰، زمانی که این گروه زیرساخت‌های انرژی ترکیه را "هدفی مشروع" برای خود توصیف کرد. "مورات کارایلان" از رهبران "پ‌ک‌ک" است که در کوه‌های "قندیل" در منطقه کردستان عراق مستقر است؛ وی در سال ۲۰۰۶ اعلام کرد که "پ‌ک‌ک" در عین تمرکز بر نیروهای ارتش، به خط لوله ترکیه نیز حمله خواهد کرد.

* شدت گرفتن عملیات‌های تخریبی "پ‌ک‌ک" در خاک ترکیه از سال ۲۰۱۰ تا کنون

با این حال، استراتژی‌های "پ‌ک‌ک" از سال ۲۰۱۰ شروع به تغییر کردند؛ در این سال، بار دیگر آتش‌بس این گروه با آنکارا شکست خورد و ترکیه نیز قرارداد انتقال نفت از عراق را ۱۵ سال دیگر تمدید کرد. شورشیان همچنان تأکید داشتند که هدفشان "آسیب رساندن به منافع و ارتش ترکیه" است. "پ‌ک‌ک" حملات به خط لوله انتقال نفت ترکیه را در مناطق تحت تسلط خود مثل شهر "ماردین" افزایش داد؛ "ماردین" شهری در نزدیکی مرز ترکیه با سوریه است که خط لوله نفت عراق از درون آن می‌گذرد. این حملات همچنین در مناطقی که تحت تسلط "پ‌ک‌ک" نبود هم رخ می‌داد. شورشیان در ماه مه سال ۲۰۱۲ بخشی از خط لوله انتقال گاز "باکو - تفلیس - ارزروم" (BTE) را منفجر کردند که به توقف تقریباً یک هفته‌ای ۱۶ درصد از واردات گاز ترکیه منجر شد. "پ‌ک‌ک" ماه بعد نیز به خط لوله واردات گاز ایران حمله و انتقال گاز به ترکیه را دو هفته متوقف کرد.

* وظایف و موانع بر سر راه ترکیه برای تأمین انرژی خود با وجود شورش‌های مداوم "پ‌ک‌ک"

هرچند "بوتاش" کمپانی دولتی مسئول خط لوله‌های نفت و گاز در ترکیه، توانسته است با روی آوردن به واردات پر هزینه‌تر از روسیه و همسایه‌هایش نیازهای داخلی آنکارا را برطرف کند؛ اما باز هم این حملات معضلات مهمی را بر سر راه آینده انرژی ترکیه نشان می‌دهد. حملات "پ‌ک‌ک" به خط لوله‌های ترکیه و همچنین شورش‌های این گروه علیه ارتش و مردم این کشور در شرایطی اتفاق می‌افتد که ترکیه در حال امتحان کشورهای بیش‌تری، مثل عراق، به عنوان منابع ایمن انرژی است؛ کشورهایی که دولت و کمپانی‌های خصوصی ترکیه در آن‌ها سرمایه‌گذاری‌های سنگینی کرده‌اند. حملات "پ‌ک‌ک" و از طرف دیگر بی‌ثباتی در خاک عراق ممکن است واردات نفت و گاز ارزان توسط ترکیه (و درآمدهای فراوان از خط لوله‌های انتقال این دو) را با مشکل مواجه کند. شورش‌های دائم "پ‌ک‌ک" همچنین آنکارا را مجبور خواهد کرد تا مسئولیت حفظ امنیت خطوط لوله در ترکیه را به عهده بگیرد؛ به ویژه اگر می‌خواهد بخش خصوصی به ساخت خطوط لوله در جنوب شرقی این کشور کمک کند.

* معضلاتی که عراق به دلیل عملیات‌های "پ‌ک‌ک" با آن‌ها مواجه است

بی‌ثباتی در جنوب شرق ترکیه، همچنین توسعه بخش انرژی عراق را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد. ممکن است برنامه‌های بغداد را برای ایجاد تنوع در مسیرهای صادراتی خود و توسعه صادرات نفت شمال عراق را ناکام بگذارد؛ به ویژه از آن‌جا که ۸۰ درصد از نفت این کشور از طریق تنگه هرمز صادر می‌شود و تحت کنترل ایران است. دولت محلی کردستان (KRG) از این هم بیش‌تر آسیب می‌بیند. این دولت روی ساخت خط لوله مستقل تا بندر "جیهان" ترکیه حساب باز کرده است، تا از این راه بغداد را از مسیر خارج کند و به استقلال اقتصادی و سیاسی‌ای برسد که به دنبال آن است.

* در این میان شاید دولت محلی کردستان باشد که بیش‌ترین آسیب را از خرابکاری‌های "پ‌ک‌ک" می‌بیند

البته باز هم آینده استقلال دولت کردستان از طریق ساخت خط لوله مستقل در هاله‌ای از ابهام است. مسئله "پ‌ک‌ک" و کردها در سوریه نیز همچنان بزرگ‌تر می‌شود؛ سنی‌های عراق نیز روز به روز نسبت به برنامه‌های انرژی دولت محلی کردستان در مناطق بحث‌برانگیز دید منفی‌تری پیدا می‌کنند و برنامه‌های ترسیم شده ترکیه برای سال ۲۰۱۴ نیز به سود جمعیت کردها نیستند. در صورتی که مسیر صادراتی جایگزین و یا یک قانون ملی ترکیبات هیدروکربنی [از قوانین پیشنهادی در عراق] به نتیجه نرسند، آن‌گاه دولت محلی کردستان تحت فشار بیش‌تری خواهد بود تا برای انتقال انرژی با بغداد مذاکره کند و یا خود عملیات بزرگ حمل و نقل از طریق کامیون را به عهده بگیرد.

* حملات "پ‌ک‌ک" به خطوط انرژی ترکیه ریشه در مشکلی عمیق‌تر میان جمعیت کردهای منطقه و برخی دولت‌های محلی دارد

دولت ترکیه و کمپانی "بوتاش" با روی آوردن کوتاه‌مدت به بازارهای تأمین انرژی، افزایش تأسیسات ذخیره انرژی، و کاهش اثر حملات و از طرف دیگر افزایش اقدامات امنیتی، می‌توانند مشکل حملات "پ‌ک‌ک" به خطوط لوله خود را کاهش دهند. این روش ممکن است موجب اعتماد سرمایه‌گذاران و تأمین انرژی به مدت کوتاهی شود، اما ریشه حملات به خطوط لوله ترکیه را نادیده می‌گیرد: مشکلی عمیق که از جمعیت کردها نشئت گرفته و به مرز کشورهای دیگر نیز کشیده شده است. حل حتی بخشی از این مشکل نیز به همکاری دولت محلی کردستان و آنکارا نیازمند است. تا زمانی که این مشکل یا دست‌کم قسمتی از آن حل نشود، سرمایه‌های استراتژیک ترکیه و همسایه‌هایش با خطرات زیادی مواجه هستند که ساخت خطوط لوله در آینده و محقق شدن توانایی‌های منطقه‌ی را با مشکل مواجه خواهد کرد.