حسین شیخ الاسلام، معاون پیشین وزارت خارجه در گفت و گو با دیپلماسی ایرانی معتقد است طرح شش ماده ای ایران برای حل بحران سوریه هم اصول سیاست خارجی ایران را در نظر گرفته و هم راه حلی عملی برای حل بحران ارائه کرده است

دیپلماسی ایرانی: در کشاکش بحث نظامی شدن بحران سوریه، ایران طرحی شش ماده ای برای حل بحران ارائه کرد که در آن بر توقف فوری خشونت ها و انجام مذاکرات برای رسیدن به چارچوبی برای تشکیل دولت انتقالی تاکید شده بود. پیش از این دور اول گفت و گو های ملی سوریه در تهران با حضور معارضین داخلی بشار اسد برگزار شده بود و قرار است دور دوم این گفت و گو ها طی روزهای آتی در دمشق برگزار شود. سوال این جاست که این گفت و گو ها تا چه حد توانسته است به نزدیک شدن دیدگاه های طرفین کمک کند؟ راه حل ایران برای توقف خشونت ها چیست؟ آیا دیگر طرف های درگیر در بحران این طرح را پذیرفته اند؟ دولت انتقالی مورد نظر ایران چه مشخصاتی دارد؟ این سوالات و سوالات دیگری را در گفت و گو با حسین شیخ الاسلام، معاون پیشین وزارت خارجه بررسی کرده است:
قرار است دور دوم گفت و گوهای ملی به ابتکار ایران در دمشق برگزار شود. آیا این گفت و گو ها در دور قبل دستاوردی داشته است؟ آیا منجر به نزدیک شدن دیدگاه طرفین شده است؟
بلاشک ابتکار ایران در برگزاری گفت و گوهای ملی منجر به نزدیک شدن دیدگاه های طرفین شده است. آمدن آقای هیثم مناع، رئیس گروه تنسیق به ایران و استقبالی که ایشان و گروه تنسیق علاوه بر معارضینی که به تهران آمده بودند از طرح شش ماده ای ایران کردند، به نظر سازنده می رسد. طرح شش ماده ای ایران خوب تهیه شده است. یعنی متوازن است. اولا اصول سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران را مد نظر قرار داده و ثانیا راه حلی برای بحران سوریه ارائه کرده است. ما از ابتدا می گفتیم این مردم سوریه هستند که باید سرنوشت خود را تعیین کنند و خارجیان نباید در این روند دخالت داشته باشد. همه باید بر نتیجه ای که از صندوق آراء بیرون می آید، احترام بگذارند. این طرح بر همین اساس تهیه شده است. در حال حاضر در مسئله سوریه دو منطق وجود دارد. یک منطق بر پایان خونریزی و کشتار و توقف خشونت تاکید می کند و بعد از این مرحله باید به تمام آسیب دیدگان از خشونت های اخیر رسیدگی شود. مذاکره و رجوع به صندوق آراء گام بعدی راه حل این منطق است. لازمه این منطق این است که تضمین شود آن چه مردم در صندوق آراء می ریزند، همان از صندوق در آید.
منطق مقابل طرفدار خشونت و درگیری و ایجاد وحشت تا سقوط حکومت است. متاسفانه غربی ها و کشورهای شاهنشاهی عربی و یکی از کشورهای منطقه از این منطق یعنی منطق کشتار و خونریزی تا سقوط حکومت حمایت می کنند. این دو منطق در مقابل یکدیگر قرار گرفته اند. این طرح بر اساس منطق مذاکره و مخالف با خونریزی است. طرف مقابل تا کی می خواهد دست به خشونت و خونریزی بزند؟ نزدیک به بیست و دو ماه است که جنایت ها در سوریه جریان دارد ولی هیچ نتیجه معینی به دست نیامده است. اگر این روند برای مدت زیادی هم ادامه پیدا کند هیچ چیزی تغییر نمی کند. این مسئله باعث شده مردم بی طرف سوریه هر چه بیشتر از تروریست ها فاصله بگیرند. تروریستی که در یک منطقه پر رفت و آمد در یک ساعت پر ترافیک اقدام به بمب گذاری می کند و انسان های بی گناه را بدون هدف می کشد، قطعا نمی تواند اعتماد مردم سوریه را جلب کند.
آیا طرح ایران در اختیار دیگر کشورهای درگیر در بحران سوریه و خود دولت بشار اسد قرار گرفته است؟ واکنش آن ها نسبت به این طرح چه بوده است؟
من فکر می کنم معارضه مدنی سوریه که به خونریزی و دخالت خارجی اعتقاد ندارد یعنی عدم مداخله خارجی همراه با توقف خشونت ها را در نظر دارد، از این طرح پشتیبانی می کند. آن ها که از خارجی ها دستمزد می گیرند و اهداف خارجیان را در سوریه دنبال می کنند و می خواهند با کشتار و ترور نقش خود را زیاد کنند، با این طرح مخالفت می کنند.
اما سوال این است که تعداد این افراد مسلح چقدر است؟ ده هزار نفر؟ بیست هزار نفر؟ پنجاه هزار نفر؟ مگر می توان بیست و سه میلیون ملت سوریه را گروگان عقاید این پنجاه هزار نفر قرار داد؟ ارتش خود سوریه سیصد و پنجاه هزار نفر است که منسجم مانده است. وقتی ارتش و دولت و حکومت و نیز سازمان اطلاعات و امنیت منسجم مانده اند، تروریست ها چه تاثیری داشته اند؟ کجا را تغییر داده اند؟ خارجی ها، همان طور که شورای ملی را ساختند، بعد آن را به هم زدند، حالا ائتلاف ملی ساخته اند. همان طور که کشورهای ضعیف را با پولی که شاهان عرب از ملت خود چپاول کرده اند و با سیاستی که غربی ها از حق ملت های خود چپاول کرده اند، تطمیع کردند که شورای ملی را به رسمیت بشناسند، به این کشورها فشار آوردند که ائتلاف ملی را به رسمیت بشناسند.
بالاخره اگر نقش دولت های خارجی را در بحران سوریه در نظر بگیریم، حل بحران هم در گرو توافق این کشورها است...
خیر؛ اصلا نیازی نیست که خارجیان را مطلع کنیم و توافق آن ها را به دست آوریم. خارجی ها حقی ندارند که در مورد ملت سوریه تصمیم گیری کنند. این ملت سوریه است که باید سرنوشت و آینده خود را تعیین کند. خارجی ها بعد از آن که گفت و گوی سوری ـ سوری اتفاق افتاد و راه حلی ملی پیدا شد، می توانند آن را پشتیبانی کنند. دخالت خارجی ها باعث می شود که یک راه حل ملی پیدا نشود. به این دلیل که هر یک از خارجی ها منافعی دارند که به دنبال آن هستند. قطر به دنبال دموکراسی در سوریه است؟ عربستان که یک حکومت خاندانی است، به دنبال دموکراسی در سوریه است؟ خیر؛ این ها به خاطر اهداف خود به گروه های خاصی پول می دهند. گروه هایی هم که از آن ها پول دریافت می کنند، چون جیره خوار آن ها هستند باید اهداف آن ها را پیگیری کنند.
یکی از بندهای طرح ایران برای حل بحران سوریه توقف فوری خشونت ها است. چه راهکاری برای رسیدن به این هدف در نظر گرفته شده است؟
من قبول دارم که همه این گروه ها پایبند به این طرح نخواهند بود. چون اساسا سیاست برخی از این گروه ها این است که با ایجاد خشونت و ترور نقش پیدا کنند و این طرح مخالف آن ها است. معقول ترین کاری که می توان برای نجات سوریه انجام داد این است که از خطی که فشار می آورد که مسئله از طریق نظامی به نتیجه برسد، فاصله گرفت و مشخص شود این راه حل تا به حال نتیجه نداده است و باید به طرحی رسید که از نظر سیاسی راه حلی را پیشنهاد نماید. ملت سوریه می بیند که در حال حاضر این زیرساخت های سوریه است که در حال نابود شدن است و از این کشتار ها و ترور ها و جنایت ها متنفر است. ملت سوریه از این تروریست ها پشتیبانی نمی کند.
راه حلی که ایران برای توقف خشونت ها پیشنهاد می دهد، همین راه حل داخلی است؟
صد در صد داخلی است. خارجی ها منافع دارند و تا آخر هم فرستادن سلاح و کمک مالی به تروریست ها ادامه خواهند داد. معارضه داخلی سوریه از این خشونت ها بیزار است. در مورد کسانی که از خارج وارد سوریه شده اند و عملیات مسلحانه انجام می دهند باید راه چاره دیگری اندیشید.
بحث تشکیل دولت انتقالی در این طرح، برای اولین بار است که از سوی ایران مطرح شده است. آیا این به معنای آن است که ایران مشکلی با انتقال قدرت از بشار اسد ندارد؟
خیر؛ دولت کنونی سوریه جزئی از راه حل است. باید در روند راه حل حضور داشته باشد. چون دیگران که اصلا سوریه را نمی شناسند و در آن زندگی نکرده اند. این دولت سوریه است که با سوریه آشنایی دارد.
بحث دولت انتقالی مطرح شده در این طرح با حضور بشار اسد پیش بینی شده است؟
بله؛ این که ما می گوییم دیگران هم حضور داشته باشند به این دلیل است که آن ها اطمینان داشته باشند از این که نتیجه آراء همان است که مردم می خواهند. نتیجه آراء هر چه که شد، همه اعم از آقای بشار اسد، حکومت سوریه و مخالفین بر آن گردن نهند.
حتی اگر به نفع بشار اسد نبود؟
حتی اگر نتیجه آراء به نفع بشار اسد نبود همه باید به نتیجه آراء گردن نهند. آن چه مهم است ملت سوریه است. ملت سوریه باید خود سرنوشت خود را رقم زند