یک افتخار بزرگ برای صنایع فضایی ایران. حرکتی که سال‌ها قبل و در دولت دهم با ارسال یک ماهواره ایرانی به مدار زمین آغاز شده بود، دیروز با رسیدن خیام ، ماهواره تحقیقاتی وزارت ارتباطات ایران، سوار بر موشک ماهواره بر سایوز روسی و از پایگاه فضایی بایکونور قزقستان به مدار ۵۰۰ کیلومتری زمین رسید تا ایران این بار با یک پروژه مشترک روسی چند ساله ، صاحب تکنولوژی پیشرفته ماهواره در مدار ۵۰۰ کیلومتر زمین شود.

 پروژه ای که ۴ سال تلاش مشترک را به دنبال داشته است. مرتضی براری رئیس پیشین پروژه ساخت ماهواره خیام در پاسخ به این پرسش که ساخت ماهواره خیام از چه زمانی آغاز شد؛ گفت:«در سال ۱۳۹۶سیاستی در پیش گرفته شد که علاوه بر توسعه فناوری های بومی و شتاب بخشی به این حوزه ما بتوانیم با همکاری های بین المللی در این مسیر فعالیت‌هایی را آغاز کنیم و علاه بر توسعه ماهواره و پرتابگر در دولت‌های یازدهم و دوازدهم برای دستیابی به مدار ۵۰۰ کیلومتر و بالاتر ما یک همکاری مشترکی با روس‌ها و آژانس فضایی روسیه آغاز کردیم که پرتاب ماهواره خیام و قرارگیری آن بر مدار ۵۰۰ کیلومتر از دستاوردهای این همکاری مشترک بوده است.»
براری با رد ادعای خبرگزاری ایرنا که پروژه خیام یک پروژه رها شده دردولت قبل بوده که در دولت سیزدهم به نتیجه رسیده است، گفت: «این قرارداد سال ۱۳۹۶ منعقد شد و تا سال ۱۴۰۰ ماهواره ساخته شد و تست‌های آن انجام شد و خوشبختانه امروز پرتاب شد. این ماهواره یک ماهواره سنجش از دور است که برای تصویربرداری مورد استفاده قرار می‌گیرد و برای حوزه‌های کشاورزی، مدیریت منابع آبی کشور، مدیریت بحران و محیط زیست کاربردهای بسیار ارزشمندی دارد.تقریبا همه مراحل این قرارداد مو به مو بر اساس زمان بندی و برنامه و توافق دو کشور پیش رفته است.»
قرارداد خیام با روس‌ها شرط محرمانگی داشت
چرا اطلاع رسانی دقیقی از این پروژه نشد و در سکوت خبری اقدامات پیش رفت؟ این پرسشی است که در روزهای گذشته باعث ایجاد شائبه ها و موج سازی از سوی رسانه های بیگانه شده اما براری با رد این شائبه ها گفت:«مفاد قراداد این بود که از سوی دو طرف این اطلاع رسانی صورت نگیرد و این قرار داد به صورت محرمانه پیگیری شود و تا سال ۱۴۰۰ بر اساس برنامه زمانی ، ماهواره خیام ساخته شده بود .در دولت دوازدهم ماهواره کامل و مطابق با قرار داد تکمیل شد و هیچ تاخیری نداشت. کل اسناد قرارداد موجود است و همه چیز مبتنی بر قرار داد پروژه پیشرفت داشته است. شایعات دیگر هم از اساس غلط هستند.»
وی در ادامه گفت:«این قرار داد در دولت یازدهم بسته شده است و در دولت دوازدهم تمام پرداخت‌ها صورت گرفته است و آقای جهرمی با توجه به محدودیت منابع و افزایش قیمت روزانه و روند تصاعدی دلار تمام تلاش خود را کرد و بخش عمده‌ای از منابع وزارت خانه را به این پروژه اختصاص داد.»
سیمرغ، ذوالجناح و سدی که در صنعت فضایی شکسته ایم
براری در پاسخ به اینکه چرا در دولت دوازدهم پرتاب موفقی انجام نگرفته است، گفت:«همواره در صنعت فضایی کشور ، یکی از اولویت‌های ما توسعه ماهواره و پرتاب‌گرهای بومی بوده است. ما دو ماهواره بر سیمرغ و ذوالجناح را در دستور کار قرار دادیم و همچنین پرتاب ماهواره پیام و ماهواره ظفر در دستور کار قرار گرفت و در حال حاضر نیز چندین ماهواره آماده پرتاب داریم.در حوزه هوا فضا ما در مسیر توسعه قرار داریم و در این مسیر هیچ شکستی وجود ندارد و طی کردن مسیر و مدار ۵۰۰ کیلومتر نیاز به فناوری پیچیده‌ای دارد که ما توانسته‌ایم به این پیچیدگی غلبه کنیم . ما این سد را شکسته ایم. تمام ماهواره برهای معروف دنیا مثل همین سایوز بین ۳۰ تا ۴۰ پرتاب دارند تا به یک ضریب پایداری می‌رسند و ما در حال حاضر در حال طی کردن این مسیر هستیم . ذوالجناح و سیمرغ مسیرشان را طی می کنند و هدف آنها نیز رسیدن به این مدار ۵۰۰ کیلومتری است.»
ماهواره خیام برای اهداف سیاسی ساخته نشده است
براری در ادامه گفت:«خیام یک ماهواره با دقت بالا است؛ در حال حاضر ماهواره‌هایی که در کشور ساخته می‌شود که وضوح تصاویرشان در بازه ۲۰ تا ۱۵ متر هستند در صورتی که این ماهواره " های رزولوشن " است و با دقت بیشتر . البته این ویژگی یک ویژگی کاملا تجاری است که ما کماکان در حال دستیابی به آن هستیم و هدف ما آن بوده که با مشارکت بتوانیم فرایند دستیابی به این فناوری را تسریع کنیم.
باز تاکید می کنم این ماهواره کاملا تجاری است و برای کاربردهای تجاری ساخته شده است و ما بیش از 15 میلیون هکتار زمین کشاورزی و منابع طبیعی داریم که با چالش‌های جنگل خواری مواجه هستند و مدیریت منابع آب سطحی بسیار برای ما حائز اهمیت است و محیط زیست نیز برای ما بسیار حائز اهمیت است چراکه ما با انواع چالش‌های آلودگی هوا، آب و زمین مواجه هستیم و همه این چالش ها با استفاده از این ماهواره قابل مدیریت است.»
مالکیت خیام کاملا در اختیار جمهوری اسلامی است
مالکیت خیام مطابق قراردادی که در دولت یازدهم منعقد شد و در دولت دوازدهم پیگیری شده است؛ باید در اختیار جمهوری اسلامی باشد .براری در این باره گفت:«تمام ایستگاه‌های کنترل، هدایت و دریافت داده های این ماهواره در خاک جمهوری اسلامی است و مالکیت ماهواره طبق قرارداد ی که در دولت تدبیر و امید منعقد شده باید در اختیار ایران باشد و کنترل و هدایت آن نیز در خاک ایران انجام می‌شود.»
طول عمر ماهواره خیام چقدر است؟
براری در ادامه در پاسخ به این پرسش که طول عمر ماهواره خیام چقدر است؛ گفت:«طول عمر این ماهواره ها 5 سال است اما اصولا ماهواره بیش از این عمر می‌کند و برای ماهواره‌های مشابه ما شاهد هستیم که بیش از 8 سال عمر کرده‌اند اما طول عمر نامی آنها 5 سال است.»
اما این پروژه موفق و دستاورد بزرگ چرا تا چند روز به پرتاب از سوی رسانه های داخلی معرفی نشد تا نخستین اخبار درباره آن از سوی رسانه های غربی منتشر شود؟ براری در پاسخ به این پرسش می گوید:«ساخت این ماهواره یک مشارکت دو طرفه بوده است؛ این ماهواره به کمک مهندسان طرف قرارداد ما از روسیه ساخته شده است اما مهندسان ما در روند ساخت نظارت صد در صدی داشته اند. بر اساس بندهای قرارداد ابتدایی تا زمانی که شرکای ما اعلام نکردند ما اصلا اطلاع رسانی نکرده‌ایم و 4 سال وزارتخانه تلاش کرد تا پروژه محرمانه باقی بماند. به هر حال این دیگر سیاست گذاری هایی است که من نمی توانم به عنوان یک عضو از پروژه تولید درباره اش سخنی بگویم.»
به پرتاب از سوی رسانه های داخلی معرفی نشد تا نخستین اخبار درباره آن از سوی رسانه های غربی منتشر شود؟ براری در پاسخ به این پرسش می گوید:«ساخت این ماهواره یک مشارکت دو طرفه بوده است؛ این ماهواره به کمک مهندسان طرف قرارداد ما از روسیه ساخته شده است اما مهندسان ما در روند ساخت نظارت صد در صدی داشته اند. بر اساس بندهای قرارداد ابتدایی تا زمانی که شرکای ما اعلام نکردند ما اصلا اطلاع رسانی نکرده‌ایم و 4 سال وزارتخانه تلاش کرد تا پروژه محرمانه باقی بماند. به هر حال این دیگر سیاست گذاری هایی است که من نمی توانم به عنوان یک عضو از پروژه تولید درباره اش سخنی بگویم.»/خبرآنلاین