صادق زیباکلام و حجت‌الاسلام سیدعباس نبوی در نشستی که به همت بسیج دانشجویی دانشگاه شهیدبهشتی در این دانشگاه درباره وحدت حوزه و دانشگاه برگزار شد، به مناظره پرداختند.

 در ابتدای این مناظره، صادق زیباکلام اظهار کرد: من فکر می‌کنم موضوع وحدت حوزه و دانشگاه یک موضوع من‌درآوردی است و تنها وهم و خیال است. ۳۳ سال است که ما دم از وحدت حوزه و دانشگاه می‌زنیم و در طول سال تنها در ۲۷ آذر و چند روز قبل و بعد از آن یک مشت حرف‌های کلی می‌گوییم که تنها به درد تبلیغات می‌خورد و پس از آن فراموش می‌شوند.
وی افزود: سوال این است که اگر چنین امری ضرورت کاربردی دارد، چرا در این ۳۳ سال این اتفاق نیفتاده و چه عواملی مانع از وحدت حوزه و دانشگاه شده است؟. از منظر جامعه‌شناسی، حوزه و دانشگاه دو مقوله متفاوت از هم هستند. حوزه کارویژه‌های خود را دارد و دانشگاه‌ هم کارویژه‌های خود را دارد. نگاه اینها به دنیا و هستی یکسان نیست و قرار هم نیست یکسان شود.
این استاد دانشگاه ادامه داد: اساس فکر دانشگاه روی شک و تردید استوار است. کار دانشگاه فهم و کشف مجهولات و زیر سوال بردن یقین‌هاست، اما کار حوزه اساسا با یقین شروع می‌شود. در دانشگاه مبنای بررسی، شک، تردید و نقادی است و به هیچ چیز به عنوان یک حقیقت مسلم نگاه نمی‌شود، اما در حوزه اینگونه نیست و به طور مثال اگر می‌خواهند به مسائلی که شیخ مرتضی انصاری مطرح کرده بپردازند، آن را نقد نمی‌کنند و اینگونه تصور نمی‌کنند که این مسائل ممکن است اشکالاتی داشته باشد، تنها کاری که در حوزه می‌کنند، حاشیه‌نویسی برای این مسائل است.
زیباکلام اضافه کرد: وجه دوم اختلاف حوزه و دانشگاه این است که حوزه برای خود رسالتی قائل است و آن هدایت و نجات بشریت است، اما دانشگاه چنین رسالتی برای خود قائل نیست. اگر دانشگاه چنین رسالتی برای خود قائل باشد، یک حزب سیاسی و ایدئولوژی می‌شود. بدین ترتیب به نظر من، وحدت حوزه و دانشگاه یک فکر بی‌پایه و اساس است.
سیدعباس نبوی نیز در ادامه این مناظره با اشاره به موضوع متغیرها و ثابت‌ها در بحث‌های علمی اظهار کرد: موضوع متغیر و ثابت موضوعی است که اندیشمندانی را به تفکر واداشته است. مساله‌ای که وجود دارد، این است که رابطه متغیرها و ثابت‌ها با یکدیگر چیست و آیا دنیای ثابت‌ها و متغیرها از یکدیگر جداست یا نه؟
وی با بیان اینکه "اصل مساله حوزه و دانشگاه بحث ثابت‌ها و متغیرهاست"، افزود: نه حوزه می‌تواند بدون فضای تجرید به فضای عملیاتی دانش بپردازد و نه دانشگاه می‌توان به صرف تکیه بر متغیرها به جلو حرکت کند. در فلسفه اجتماعی غرب، دروغ بزرگی را مطرح کردند، مبنی بر اینکه دنیای ما، تنها دنیای متغیرهاست، اما یکی از اندیشمندان غربی گفته است که نظریه‌پردازان هنجارها را به صورت توصیفی مطرح می‌کنند. نظریه‌پردازی منهای هنجار، امکان‌پذیر نیست.
در ادامه مناظره، زیباکلام گفت: نگاه حوزه، نگاهی ایدئولوژیک است اما دانشگاه اینطور نیست. حوزه به یک حقیقت مطلق معتقد است اما دانشگاه هیچ چیز را به عنوان حقیقت مطلق نمی‌گیرد. دانشمندان در فلسفه علم بر این باورند که هیچ علمی جهان شمول نیست و اگر علمی مدعی شود که به فهم مطلق رسیده، اساسا علم نیست بلکه ایدئولوژی است.
وی با تاکید بر اینکه "تفاوت علم و ایدئولوژی این است که علم ادعای مطلق بودن نمی‌کند اما ایدئولوژی اساسا با نگاه مطلق کار خود را آغاز می‌کند"، اظهار کرد: نگاه این حوزه نیز ایدئولوژیک است. هیچ‌گاه حوزه نگفته و شما نشنیده‌اید که حوزویان یک بار بگویند ما نمی‌دانیم یا مساله قابل تحقیق است، نه تنها در مسائل حوزه بلکه در مسائل غیرحوزوی نیز حوزویان با یقین صحبت می‌کنند. مانند اقتصاد اسلامی که در زمان ما به آن اقتصاد توحیدی می‌گفتند و این اقتصاد نه معایب سوسیالیسم را دارند و نه کاپیتالیسم را. حکومتی وجود دارد که به عشق مردم‌سالاری دینی که معایب لیبرال دموکراسی را ندارد و همه این ادعاها یقینی است.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه "هیچ شکی در میان حوزویان وجود ندارد"،‌ افزود: از نظر آنان الگوی پیشرفتی به نام الگوی پیشرفت ایرانی - اسلامی وجود دارد که تنها مشکل این است که تاکنون به دنبال آن نرفته‌ایم والا این الگو است. به سبک زندگی ایرانی اسلامی معتقدند که تنها مشکل باز این است که حوزویان به دنبال آن نرفته‌اند اما دانشگاه اینگونه نیست و ذاتا شک و تردید دارد.
وی همچنین گفت: حاصل ۳۳ سال دم زدن از وحدت حوزه و دانشگاه این شده است که حوزه خواسته است دانشگاه را اصلاح کند چون دانشگاه منبع فساد است. شما می‌خواهید بین دو پدیده وحدت برقرار کنید که یکی یعنی حوزه می‌خواهد دیگری یعنی دانشگاه را اصلاح کند، این رابطه، رابطه برابری نیست که به اتحاد منجر شود. یکی حاکم و دیگری محکوم است. ۳۳ سال که هیچ، اگر ۳۳۰ سال هم بگذرد، میان دو این وحدت وجود نمی‌آید چون نگاهشان متفاوت است.
زیباکلام با بیان اینکه "نگاه حوزه ایدئولوژیک است و نمی‌خواهد دانشگاه را پذیرا باشد"، اظهار کرد: حوزه می‌خواهد دانشگاه از چارچوبی که شاغول آن را حوزه تعیین کرده است عبور کند و دانشگاهی که از این چارچوب عبور کند، برای لای جرز دیوار خوب است، چون اساس خود را از دست می‌دهد.
نبوی در ادامه این مناظره اظهار کرد: من فکر می‌کنم تصویری که آقای زیباکلام از وحدت حوزه و دانشگاه مطرح کرد، بیشتر در دانشکده حقوق علوم سیاسی دانشگاه تهران و صفی از دوستان ایشان که البته گاه در حقشان جفا شده وجود دارد که صف دیگری از حوزویان در آن دانشکده در مقابلشان قرار دارند.
وی ادامه داد: حوزه‌ای که به تعبیر آقای زیباکلام با دانشگاه مخالف است همین بخش از حوزویان هی دانشگاه ساختند و به جلو رفتند، در حالی که ما امروز یک پنجاهم آن حوزه نداریم. این هم شاید یک نوع مخالفت است. بحث بر سر مخالفت با دانشگاه نیست. بحث اینجاست که ما دانشگاه می‌سازیم اما به جلو نمی‌رویم.
این استاد حوزه با اشاره به صحبت‌های زیباکلام درباره موضوع یقین اظهار کرد: یقینی که آقای زیباکلام مطرح می‌کند ربطی به یقین علمی ندارد. موضوعی که در علم روانشناسی نیز مطرح است، این است که اراده سیاسی یا اجتماعی باید به جلو برود و اینطور نیست که در میانه راه از تصمیم برگردند و آن را به نظر جمع بگذارند، اراده چه فردی و چه جمعی اگر ضعیف باشد مجال اثر پیدا نمی‌کند و این ربطی به یقین علمی ندارد. نظریه در مقام عمل دچار سستی نمی‌شود.
نبوی ادامه داد: در حوزه و دانشگاه برخلاف آنچه آقای زیباکلام می‌گویند، افراد دچار یقین می‌شوند که علمی نیست و در ارتباط با زندگی آنان است و در حوزه و دانشگاه نیز برخلاف نظر آقای زیباکلام آغاز بحث بلاشرط است و دائما مسائل مختلف حتی وجود خدا نقد می‌شود و مورد تردید قرار می‌گیرد و از این مسیر به نتیجه می‌رسد. به طور کلی در اسلام در شیعه ۱۲ امامی درب طریقه تفکر باز است.
وی همچنین خاطرنشان کرد: آنچه که درباره دانشگاه و حوزه مطرح است، بحث ثابت‌ها و متغیرهاست و اگر ما باب ثابت‌ها و متغیرها را به روی هم باز نکنیم، نمی‌توانیم کاری انجام بدهیم. نظریه‌هایی که اجرایی نشود، نمی‌تواند نقشی در جامعه و زندگی مردم ایفا کند.
نبوی با تاکید بر اهمیت توجه اساتید دانشگاهی و دقت در ورود به مباحث دینی اظهار کرد: دعوای دانشگاه و حوزه برسر شکل و ظاهر دانشگاه نیست. دعوا برسر این است که مسیر رشد علمی را چگونه می‌خواهیم به پیش ببریم. 
در ادامه این مناظره زیباکلام در پاسخ به پرسش دانشجویی درباره اینکه "آیا در علم یقینی وجود دارد؟" گفت: علم فقط این نیست که مرز آن گسترش پیدا کند اینکه خیلی از آگاهی‌های ما برای خودمان معلوم می‌شود که درست نبوده است، پیشرفت علمی است. اگر ما نتایج علمی را مطلق بگیریم، پس چگونه به جلو پیش خواهیم رفت؟ علم اگر علم است، روی شک به جلو می‌رود.
وی با بیان اینکه "من درباره نهاد دانشگاه صحبت می‌کنم"، تاکید کرد: دانشگاه وظیفه‌ای در جهت هدایت بشر ندارد. این ایدئولوژی است که می‌خواهد بشر را هدایت کند.
زیباکلام در پاسخ به پرسش دیگری اظهار کرد: بزرگترین مشکل دانشگاه ما امروز این است که استقلال خود را از دست داده است. در این ۳۳ سال نهادهایی به اسم شورای انقلاب فرهنگی، وزارت علوم و... وجود دارد که برای دانشگاه تعیین تکلیف می‌کند. استقلال دانشگاه از خواسته‌های دوران انقلاب بود و اگر به سال ۵۷ برگردید آن را خواهید دید. اما در این ۳۳ سال چقدر دانشگاه‌های ما مستقل شده‌اند و چقدر تابع حاکمیت بوده‌اند؟
این استاد دانشگاه در پایان اظهارات خود خاطرنشان کرد: نهاد دانشگاه مبلغ و مفسر ایدئولوژی نیست و دانشجو اگر هنر کند، خودش را هدایت می‌کند.
در بخش پایانی مناظره نیز سیدعباس نبوی اظهار کرد: کارهایی درباره وحدت حوزه و دانشگاه انجام شده اما فاصله زیادی با هدف داریم. مهم این است که بدانیم چه مسیری در پیش بگیریم.
وی تصریح کرد: خواسته حاکمیت از وحدت حوزه و دانشگاه تنها این است که منشاء معارضه و مواجهه با این نظام نشود وگرنه نظام هیچ‌گاه حتی به هیچ دانشگاهی و حتی هیچ هنرمندی یا استاد دانشگاهی نگفته است که چه مسائلی را دنبال کند.