/ گورباچف ضعیف و بی قدرت، یلتسین خام و مغرور بود
احزاب و شخصیت‌ها - آیت الله هاشمی رفسنجانی در خاطرات منتشر نشده خود از روزهای پایانی آذرماه ۱۳۷۰ و اعلام رسمی انحلال شوروی به نکاتی از چگونگی روند تضعیف و ناکارآمدی مدیریت در آن کشور اشاره نموده است.
وی همچنین از تصمیم مهم دیپلماتیک جمهوری اسلامی ایران برای به رسمیت شناختن کشورهای مشترک المنافع و تعامل لازم برای افزایش منافع ملی در توسعه روابط با ان کشورها یاد کرده است .
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی آیت الله هاشمی رفسنجانی ، متن خاطرات منتشر نشده ایشان به همراه برخی تصاویر سفر تاریخی ایشان به شوروی به شرح ذیل است :
چهارشنبه ۱۳آذر ۱۳۷۰/ ۴ دسامبر ۱۹۹۱
دکتر ولایتی آمد. گزارش سفر شوروی و جمهوری های مسلمان نشین را داد. گفت گورباچف ضعیف و بی قدرت شده. یلتسین خام و مغرور است. جمهوری ها سخت طالب و محتاج توسعه روابط با ایران اند.
پنج شنبه ۲۸ آذر۱۳۷۰ /۱۹ دسامبر ۱۹۹۱
معاون یلتسین رئیس جمهور فدراسیون روسیه آمد. نظامی است و در مسائل سیاسی و دیپلماسی خام است . نامه یلتسین را آورد. نوشته است آماده به سفر به ایران و اجرای تفاهنامه های گذشته که اکثر آن به روسیه مربوط است . می باشد و کمک خواست برای آزادی اسرای شان در افغانستان . از سیاست گورباچف اظهار عدم رضایت کرد و از ترکیه انتقاد داشت به خاطر عجله در ارتباط با آذربایجان و مدعی است سوءنیت دارند. مدعی است ۹۳ درصد انرژی و ۸۸ درصد صنایع سنگین و ۸۵ درصد صنایع نظامی و... در جمهوری روسیه است . می گویند ایران را مهم ترین کشور منطقه می دانند و خواستار روابط خاصی اند.
شنبه ۳۰ آذر۱۳۷۰ /۲۱ دسامبر ۱۹۹۱
تا شب در دفترم کارها را انجام دادم. شورای عالی امنیت جلسه داشت . تصمیم گرفتیم جشن پیروزی بگیریم و اعلان پایان جنگ بکنیم و برای گرفتن خسارات جنگ پیگیری های لازم از طریق دبیر کل و شورای امنیت بنماییم و جمهوری های مستقل تجزیه شده شوروی را به رسمیت بشناسیم. در اخبار امروز تشکیل جامعه مشترک المنافع جمهوری های مستقل شوروی سابق از ۱۱ جمهوری و اعلان انحلال اتحاد جماهیر شوروی در راس و مهم است .
یکشنبه ۸دی ۱۳۷۰ /۲۱ دسامبر ۱۹۹۱
شب مهمان رهبری بودم . درباره نوع همکاری با جمهوری های مسلمان نشین شوروی،انتخاب الجزایر که به پیروزی مسلمانان منتهی شده مذاکره کردیم.
یکشنبه ۱۵ دی ۱۳۷۰ /۵ ژانویه ۱۹۹۲
عصر آقای واعظی آمد.گزارش سفر به آذربایجان شوروی سابق را داد. آنها خواستار اسلحه و آموزش نظامی و توسعه همکاری نفتی و گازو... هستندو پیشنهاد داده اند گاز به اوکراین هم بدهیم .
چهارشنبه ۱۸ دی ۱۳۷۰ /۸ ژانویه ۱۹۹۲
وزیر نفت آمد گزارش سفر به باکو را داد. توافق های خوبی با آذربایجان و اوکراینی ها می خواهند گاز و نفت را از ایران بخرند. فعلا از شوروی می گیرند چون احتمال می دهند در آینده در اثر زمینه های اختلافات با شوروی مشکل پیدا کننند. دنبال آلترناتیو هستند. گویا آمریکایی ها به آنها پیشنهاد داده اند که گاز را از قطر به آنجا لوله کشی کنند ولی با پیشنهاد آذربایجان ، ایران را ترجیح داده اند . در مرحله اول در سال آینده ۹ میلیارد متر مکعب گاز را آذربایجان از ترکمنستان می گرفته به اوکراین بدهند و به جای آن آذربایجان از مابگیرد تا در سه مرحله لوله کشی برای انتقال ۷۵ میلیارد متر گاز و ۴۵ میلیون تن نفت در سال آماده شود.