محمد کافی در اولین روز از همایش بین‌المللی گفت‌وگوهای بینافرهنگی خراسان که امروز، ۲۶ تیر ماه، با موضوع زبان و ادبیات فارسی در دانشکده ادبیات دانشگاه فردوسی برگزار شد، اظهار کرد: انسان‌های روی زمین همه دارای وجدان، هوش، عقل و ذکاوت هستند و علاقه دارند که دوست داشته شوند اما آن چیزی که احساس نزدیکی بین انسان‌ها ایجاد می‌کند، فرهنگ است‌. وقتی که به ملیت‌ها، هویت‌ها و افراد به صورت خاص احساس نزدیکی فرهنگی کنید، احساس دوست داشتن به شما دست می‌دهد.
وی ادامه داد: این جنس‌ همایش‌ها و گفت‌وگوها زمینه‌ای می‌شود که ملت‌ها، قومیت‌ها و انسان‌هایی که هزاران سال با یکدیگر زندگی کردند و مراودات اقتصادی، فرهنگی و سیاسی داشتند، امروز دوباره در محور مشترکات خود کنار یکدیگر جمع شوند.‌ مزیت دیگری که این همایش دارد، این است که ظرفیت‌های فرهنگی مستقر در خراسان رضوی که در نوع خود بی‌بدیل هستند، کنار یکدیگر جمع شدند تا مسئولیت مهمی را به سرانجام برسانند.
کافی افزود: دانشگاهی در تراز شهر مشهد و خراسان بزرگ راهی ندارد جز این‌که کارهای بزرگ انجام دهد و در این راستا خوشحال هستم که دانشگاه فردوسی نیز در این همایش و کنفرانس بسیار مهم نقش‌آفرینی کرده و در کنار باقی برگزارکنندگان قرار گرفته است. من به نوبه خود این نوع کنفرانس‌ها را پیش‌زمینه‌ای می‌دانم برای این‌که پس از این بتوانیم به صورت سازمان‌یافته‌تر چنین همایش‌هایی را برگزار کنیم‌. یکی از مأموریت‌های مرکز خراسان‌شناسی دانشگاه فردوسی که به تازگی افتتاح شده نیز پرداختن به برگزاری چنین همایش‌هایی در حوزه فرهنگی خراسان بزرگ است‌.
لزوم تغییر نگرش نسبت به خراسان بزرگ
احسان قبول، مدیر همکاری‌های علمی بین‌المللی و امور دانشجویان غیر ایرانی دانشگاه فردوسی، نیز در ادامه این نشست بیان کرد: خراسان بزرگ که در قرن سوم تا پنجم وجود داشته به کشورهای کنونی تاجیکستان، افغانستان، ازبکستان، قرقیزستان و... تقسیم شده است. بر پایه این مرزبندی جدید سیاسی، اتحاد فرهنگ به افتراق در منطقه تبدیل شده است. به عنوان مثال مطرح می‌شود که مولانا ایرانی است، افغانستانی است، یا ترکی است؟ رودکی به تاجیکستان اختصاص دارد، ازبکستان یا ایران؟ در این میان شاهد تعصبات و سخنان خارج از آگاهی تاریخی در علم و فرهنگ هستیم.
وی ادامه داد: تصویرشناسی این رویکرد را زیر سوال می‌برد و به مسائلی می‌پردازد که حد اشتراک میان ملت‌های مختلف پدید آورد. سخنرانی‌های اساتید حاضر در همایش بینافرهنگی، مرزهای مشترکی را برای پدید آوردن یک تصویر مشترک میان ایران امروز و آن کشورها و ایران فرهنگی گذشته مطرح می‌کند. در رابطه با خراسان اگر بخواهم چند سفرنامه نام ببرم که سیمای یکپارچه و منسجم خراسان بزرگ در قدیم را مطرح می‌کرده باید به سفرنامه‌های این فضلان، ابن بطوطه و صورت‌العرض اشاره کنم.
مدیر همکاری‌های علمی بین‌المللی و امور دانشجویان غیر ایرانی دانشگاه فردوسی خاطرنشان کرد: لازم است نوع نگاه و نگرش در خصوص ایران فرهنگی و خراسان قدیم تغییر پیدا کند. همچنین ضروری است از منظر دیپلماسی فرهنگی و علمی به آن نگاه شود. نگاه عامه‌گرا و احساسی باید تا حد امکان وارد این عرصه نشود و این عرصه به دست متخصصان باشد.