هورامان با طبیعت، دست‌نخورده، زیبا و دل‌پذیر و کوه‌های سربه آسمان ساییده در باختر کشور قدبرافراشته است. گستره‌ای سرشار از داده‌های طبیعی، با مهرازی (:معماری) دل‌چسب، آب‌و‌هوایی دل‌پذیر و مردمانی سخت‌کوش و مهرآفرین با آیین‌های زیبا و کهنِ سربرآورده از هزارتوی تاریخ. هورامان یا اورامانات منطقه‌ای کوهستانی میان استان‌های کردستان و کرمانشاه است و بخش کوچکی از آن در کردستان عراق جای گرفته است.
سال‌هاست که سخن از کوشش برای ثبت جهانی هورامان به میان آمده است ولی هربار اما و اگرهایی مانع این رخداد خجسته شده است.
نزدیک‌به دو سال پیش مشاور ارشد یونسکو از مسوولان ایرانی خواست که با شتاب در برطرف کردن کاستی‌ها و مشکلاتی که مانع ثبت‌ جهانی هورامان شده است زمینه را برای اجرایی ‌کردن  بی‌درنگ این  ثبت فراهم کنند.
پروفسور یوکایوکیلتو مشاور ارشد یونسکو با اشاره به موارد دارای اهمیت در ثبت جهانی هورامان گفت: «بروکراسی اداری نباید مانعی برای پیشبرد اهداف  ثبت جهانی این منطقه باشد.
وی با مهم خواندن معماری سنتی منطقه‌ی هورامان به‌عنوان یک ارزش مهم، افزود: ساخت‌وسازها با همکاری مردم منطقه هورامان باید ساماندهی شود و از ساخت‌وساز به شیوه مدرن جلوگیری شود.
مشاور ارشد یونسکو بر لزوم مشخص ساختن نقاط شاخص منطقه و برجسته ساختن آن‌ها، برنامه‌ریزی برای حفاظت از طبیعت و معماری این منطقه، تدوین استراتژی‌های مقابله با مشکلات و حوادث احتمالی طبیعی، شناسایی همه مسوولین و کسانی که به نحوی در فرآیند ثبت جهانی هورامان دخیل هستند تاکید کرد.
وی با اشاره به دیگر نیازهای پیش روی ثبت جهانی هورامان، ازجمله ارتقای ظرفیت‌های موجود در منطقه و سطح خدمات بهداشتی و زیرساخت‌ها، اظهار داشت: مردم منطقه یکی از اهرم‌ها و گزینه‌های مهم در حفظ وضع موجود، ارتقا و بازسازی منطقه هستند که باید مدنظر مسوولین استان و کشور باشند». (خبرگزاری مهر، 7 آبان 1398)
۱۴۰۰ سالی سرنوشت‌ساز برای ثبت جهانی اورامان
اردیبهشت‌ماه امسال مدیر پایگاه منظر تاریخی فرهنگی اورامانات پیرامون بررسی پرونده‌ی ثبت جهانی هورامان گفت: پرونده‌ی نهایی بهمن‌ماه ۱۳۹۸ به سازمان جهانی یونسکو فرستاده شده و در مهر ماه ۱۳۹۹ ارزیاب سازمان جهانی یونسکو به مدت ١٠ روز از منطقه بازدید کرد و در چند ماه گذشته هم به‌صورت ویدئو کنفرانس چندین نشست با حضور کارشناسان یونسکو با حضور دکتر محمدحسن طالبیان معاون وزیر میراث فرهنگی، فرهاد عزیزی مدیر کل امور پایگاه‌های کشور، مدیر پایگاه هورامان و کارشناسان دفتر ثبت جهانی برگزار شده است و برپایه‌ی گفته طالبیان معاون وزیر میراث فرهنگی نشست اجلاس نهایی یونسکو برای رای‌گیری پایانی در تیر ماه امسال برگزار خواهد شد.
پویا طالب‌نیا افزود: «در پرونده‌ی هورامان برای ثبت جهانی به جغرافیای فرهنگی توجه شده است نه جغرافیای سیاسی، که بخشی از هورامان در استان کردستان و کرمانشاه قرار گرفته است، لذا پرونده‌ای یک‌پارچه تشکیل شده است و امیدواریم رای نهایی یونسکو برای ثبت جهانی این منطقه را بگیریم».
وی یادآوری کرد: «منظور از جغرافیا و منظر فرهنگی در ثبت جهانی هورامان به تعامل انسان و طبیعت در طول تاریخ است، بر همین اساس در منظر فرهنگی هورامان مواردی از جمله معماری، تاریخ و باستان‌شناسی، زندگی هوارنشینی (کوچ‌نشینی)، جشن‌ها و آیین‌ها، نحوه‌ی زندگی و معیشت ساکنین، آثار طبیعی از حمله گونه‌های نادر گیاهی و جانوری منطقه، موسیقی و ادبیات هورامان و… به‌عنوان شاخص‌های این منطقه مورد بررسی و مطالعه قرار گرفته است».
مدیر پایگاه منظر تاریخی فرهنگی اورامانات در تشریح اقدامات انجام شده عنوان کرد: «اقدامات انجام شده هم در پنج سال گذشته در چند حوزه از جمله: مطالعات که شامل مطالعات معماری، باستان‌شناسی، مرمت، مردم شناسی، مطالعات بافت و جی. آی. اس، پلان مدیریت و ثبت بافت‌های روستایی و آثار شاخص منطقه، ثبت آثار طبیعی و میراث ناملموس بوده است».
طالب‌نیا خاطرنشان کرد: «در حوزه اجرایی نیز مرمت بناهای شاخص از جمله مساجد و پل‌های تاریخی، و ساماندهی بافت‌های روستایی در قالب طرح‌های مشارکتی مرمت بناها انجام شده و زیر ساخت‌های لازم گردشگری از جمله توسعه خانه‌های بوم‌گردی در روستاهای هورامان، موزه‌های مردم شناسی انجام شده است و در حوزه آموزش و مشارکت جوامع محلی هم فعالیت‌های متعددی در روستاها انجام شده است». (خبرگزاری مهر 19 اردیبهشت‌ماه 1400)
اکنون اما وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی در نشست بررسی وضعیت روند ثبت جهانی هورامان از نهایی شدن ثبت جهانی آن تا پایان تیرماه ۱۴۰۰ خبر داد.
به گزارش میراث آریا  و به‌گفته‌ی روابط عمومی اداره‌ی کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی کردستان دکتر علی‌اصغر مونسان روز سه‌شنبه ۱۵ تیرماه ۱۴۰۰ در نشست بررسی روند ثبت جهانی هورامان گفت: «ان‌شاءالله با تلاش‌های بیشتر بتوانیم تا پایان تیرماه خبر خوش ثبت جهانی هورامان را به مردم کردستان بدهیم.»
امید که هورامان سرافراز با پیوستن به فهرست یونسکو به جایگاه راستین خود به عنوان بخشی دیرپا و پربار از تمدن جهانی دست یابد.