کتیبه یا سنگ‌نوشته به نوشته‌ای گفته می‌شود که بر روی سنگ در حاشیه سردر ساختمان‌ها و یا سایر بناهای تاریخی حک شده باشد.
از ایران باستان سنگ‌نوشته‌های بی‌شماری در نقاط مختلف تاریخی کشور به یادگار مانده است. کتیبه سنگ‌نوشته خرم‌آباد یکی از این کتیبه‌های کهن و فرهنگی است که افشاگر راز قدمت، تاریخ، فرهنگ و سیر و سلوک سبک زندگی ایرانیان باستان است.
رمزگشایی از کتیبه تاریخی در خرم‌آباد
سنگ‌نوشته خرم‌آباد یادمانی فرهنگی و تاریخی به تاریخ ۵۱۳ هجری قمری از قرن ششم هجری است. این اثر مربوط به زمان حمکرانی طغرل تکین ابوسعید از حمکرانان ملک‌شاه سلجوقی در قرن ششم هجری است که حاکم شهر شاپورخواست بوده است.
آل برسق در قرن ششم هجری در لرستان حکومت گسترده و قدرتمندی داشته‌اند و کتیبه سنگ‌نوشته از این گروه در شهر قدیم شاپورخواست(خرم‌آباد کنونی) به یادگار مانده است.
سنگ‌نوشته سندی معتبر بر اثبات موجودیت شهر شاپورخواست در این مکان است که بقایا و عناصر معماری این شهر هنوز هم در چند صد متری جنوب خرم‌آباد در آثاری چون مناره آجری و آسیاب گبری موجود است.
زبان سنگ‌نوشته
کتیبه سنگ‌نوشته به خط کوفی و با زبان فارسی در چهار سطر نوشته شده است. به طوری که سطور دور تا دور سنگ‌نوشته مکعبی شکل را دربر می‌گیرند. بر روی این سنگ‌نوشته قوانین شهر نوشته شده است.
قوانین حک شده بر روی سنگ‌نوشته
از جمله قوانین مهم که بر روی این سنگ‌نوشته حک شده است می‌توان به بخشش علف‌چر یا تعیین محدوده چراگاه برای ایلات در منطقه گرکاه در جنوب شهرخرم‌آباد اشاره کرد و با توجه به اینکه ایل‌راه‌های باستان در عبور از کرگاه ملزم به رعایت قانون حفظ مراتع لرستان برای نسل آینده بودند، این سنگ‌نوشته اولین و کهن‌ترین سند منابع ملی در ایران محسوب می‌شود.
در کنار این قانون، قوانین دیگری از حاکم شهر در آن زمان روی این سنگ‌نوشته به تحریر درآمده است که مردم شهر شاپورخواست در قرن ششم هجری ملزم به اجرای آن بوده‌اند.
سنگ‌نوشته، کتیبه ورودی شهر
در اواخر دهه ۸۰ در قسمت غربی این سنگ‌نوشته بقایای یک دیوار سنگی به‌دست آمد که احتمالاً بیانگر این است که دیوار ورودی شهر در این قسمت بوده است. یعنی کسانی که قصد ورود به شهر شاپورخواست را داشتند ابتدا باید از این دروازه عبور می‌کردند و در بدو ورود با کتیبه قوانین شهر مواجه می‌شدند و ملزم به اجرای این قوانین بودند.
جنس کتیبه سنگ‌نوشته
کتیبه سنگ‌نوشته بخشی از صخره منفرد از کوه مدبه خرم‌آباد است که در حال‌حاضر در کنار جاده سراسری خرم‌آباد به تهران قرار گرفته است و در منظر عموم گردشگران قرار دارد.
ارتفاع سنگ‌نوشته نیز با احتساب دو پله در چهار ضلع آن به حدود ۲ و نیم متر می‌رسد.
این اثر فرهنگی- تاریخی در خیابان شریعتی شهر خرم‌آباد قرار دارد و به شماره ۳۹۸ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
دریافت صفحه با کد QR