گاستروپارزی یا فلج معده اختلالی است که در آن تخلیه غذا از معده بیش از حد طول می‌کشد. این اختلال به بروز علائم مختلفی منجر می‌شود که از آن جمله می‌توان به حالت تهوع، استفراغ، احساس پری و تخلیه کند معده که به آن تخلیه با تاخیر معده گفته می‌شود، اشاره کرد.
«عصر ایران» به نقل از هلث لاین نوشت: گاستروپارزی می‌تواند به دلایل مختلفی شکل بگیرد. هیچ درمان ریشه‌کن‌کننده‌ای برای گاستروپارزی وجود ندارد اما برخی روش‌های درمان پزشکی می‌توانند به مدیریت علائم آن کمک کنند.
دلایل گاستروپارزی چه چیزهایی هستند؟
در شرایطی که دلیل دقیق گاستروپارزی مشخص نیست، تصور بر این است که با اختلالات سیگنال‌های عصبی در معده مرتبط باشد. باور بر این است زمانی که اعصاب معده تحت تاثیر یک‌سری از عوامل قرار می‌گیرد، عبور غذا از این اندام می‌تواند به کندی صورت بگیرد. مشکلات دیگر مانند حساسیت بیش از حد معده به سیگنال‌های سیستم عصبی و ناتوانی معده در ارائه واکنش درست به یک وعده غذایی نیز از جمله مواردی هستند که به نظر می‌رسد موجب گاستروپارزی می‌شوند.
بیشتر انواع گاستروپارزی در یکی از دسته‌های زیر قرار می‌گیرند:
- ایدیوپاتیک یا ناشناخته
- مرتبط با دیابت
- پس از عمل جراحی
تقریبا ۳۶ درصد موارد گاستروپارزی با دلیلی قابل شناسایی ارتباط ندارند. این موارد به عنوان ایدیوپاتیک شناخته می‌شود. بسیاری از اوقات، گاستروپارزی پس از یک بیماری ویروسی رخ می‌دهد اما این شرایط به طور کامل درک نشده است.
یک دلیل شایع آسیب‌دیدگی سیستم عصبی که بر گوارش تاثیر می‌گذارد، دیابت است، بویژه مواردی که به خوبی کنترل نشده‌اند. قند خون بالا می‌تواند به مرور زمان به اعصاب آسیب برساند.
عمل‌های جراحی که معده یا دیگر اندام‌های گوارشی درگیر آنها بوده‌اند نیز می‌توانند موجب تغییر سیگنال‌های ارسالی به معده شوند.
چه افرادی در معرض خطر ابتلا به گاستروپارزی هستند؟
شرایط سلامت دیگر نیز با گاستروپارزی مرتبط هستند اما شیوع کمتری دارند. از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- عفونت‌های ویروسی
- برخی انواع سرطان
- فیبروز سیستیک
- بیماری پارکینسون
- بیماری‌های خودایمنی
- آمیلوئیدوز، شرایطی که موجب انباشت غیرعادی پروتئین در اندام‌ها می‌شود
- داروهایی که موجب کندشدن تخلیه معده می‌شود
- اختلالات تیروئید
علائم گاستروپارزی چه چیزهای هستند؟
شدت علائم گاستروپارزی می‌تواند از خفیف تا شدید باشد که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- درد در قسمت بالای شکم
- حالت تهوع
- استفراغ
- بی‌اشتهایی
- نفخ
- احساس پری پس از مصرف مقدا کمی غذا
- سوء تغذیه
- کاهش وزن ناخواسته
گاستروپارزی چگونه تشخیص داده می‌شود؟
پزشک یک معاینه بدنی را انجام خواهد داد و پرسش‌هایی را درباره سابقه پزشکی شما مطرح می‌کند. برای حذف احتمالات دیگر، پزشک احتمالا برخی آزمایش‌ها را تجویز خواهد کرد که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
سونوگرافی: در این روش از امواج صوتی برای ایجاد تصویری از اندام‌ها استفاده می‌شود. از سونوگرافی می‌توان برای حذف احتمال بیماری کبد، پانکراتیت و بیماری کیسه صفرا استفاده کرد.
آزمایش خون: از این روش می‌توان برای بررسی دیابت و شرایط دیگر استفاده کرد.
آندوسکوپی فوقانی: در این روش، پزشک معده را برای بروز انسداد یا شرایط دیگر بررسی می‌کند.
زمانی که پزشک احتمالات دیگر برای بروز علائم را بررسی کرد، آزمایش‌هایی را برای بررسی روند تخلیه معده تجویز خواهد کرد. از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
آزمایش سینتی‌گرافی تخلیه معده: اسکن تخلیه معده شامل مصرف مقدار کمی غذا همراه با یک ماده رادیواکتیو بی‌ضرر می‌شود و پزشک می‌تواند سرعت گوارش غذا و تخلیه معده را مشاهده کند.
قرص هوشمند: قرص هوشمند کپسولی حاوی دستگاهی است که با کمک آن سرعت عبور غذا از دستگاه گوارش ردیابی می‌شود.
آزمایش تنفسی کربن: در این آزمایش، تولید دی‌اکسید کربن از طریق دستگاه گوارش ردیابی می‌شود.
گاستروپارزی چگونه درمان می‌شود؟
اگر گاستروپارزی به واسطه شرایطی مانند دیابت شکل گرفته باشد، نخستین اقدام بهبود کنترل بر آن بیماری زمینه‌ای است. سپس، پزشک ممکن است داروها، تغییرات در رژیم غذایی و در برخی موارد حتی عمل جراحی را توصیه کند.
دارو
پزشک شما ممکن است یک یا تعداد بیشتری از داروها را برای درمان گاستروپارزی تجویز کند.
از داروهایی که برای کنترل حالت تهوع و استفراغ ناشی از گاستروپارزی تجویز می‌شوند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- پروکلرپرازین (کومپرو)
- اندانسترون (زوفران)
- پرومتازین (فنرگان)
داروهای دیگر عضلات معده را تحریک کرده و به گوارش کمک می‌کنند که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- متوکلوپرامید (رگلان)
- اریترومایسین (EES)
- دومپریدون (موتیلین)
با این وجود، این داروها می‌توانند موجب عوارض جانبی شوند. با پزشک خود درباره نقاط قوت و ضعف هر دارو صحبت کنید تا بهترین گزینه برای شما انتخاب شود.
عمل جراحی
اگر به رغم مصرف دارو، سوء تغذیه یا استفراغ همچنان ادامه داشته باشد، پزشک ممکن است انجام عمل جراحی روی معده را مد نظر قرار دهد. هدف عمل جراحی برای گاستروپارزی کمک به تخلیه کارآمدتر معده است.
یک محرک معده با عنوان تحریک الکتریکی معده (GES) می‌تواند در معده قرار داده شود. این دستگاه مورد تایید سازمان غذا و داروی آمریکا برای افرادی که واکنشی به داروها نشان نمی‌دهند، استفاده می‌شود. مطالعات نشان داده‌اند که در سال نخست پس از این عمل جراحی، تا ۹۷ درصد افراد دارای GES حالت تهوع و استفراغ کمتری را تجربه کرده و قادر به افزایش وزن خود هستند. این دستگاه ممکن است امید به زندگی مرتبط با گاستروپارزی را نیز افزایش دهد.
تغییرات غذایی
مراجعه به یک متخصص تغذیه بخشی رایج از درمان گاستروپارزی است. متخصص تغذیه می‌تواند غذاهایی که بدن می‌تواند راحت‌تر گوارش کند را پیشنهاد دهد که به بدن اجازه می‌دهد مواد مغذی بیشتری را جذب کند. متخصص تغذیه ممکن است پیشنهادهایی به شما ارائه کند که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- مصرف چهار تا شش وعده غذایی در روز
- نوشیدن مایعات پرکالری
- محدودکردن یا پرهیز از مصرف الکل و نوشیدنی‌های گازدار
- مصرف روزانه مولتی ویتامین، در صورت تحمل
- محدود کردن مصرف برخی انواع گوشت و لبنیات
- مصرف میوه و سبزیجات به خوبی پخته برای کاهش میزان فیبر موجود در آنها
- مصرف غذاهای کم‌چرب
- پرهیز از غذاهای سرشار از فیبر مانند بروکلی و پرتقال
- پرهیز از دراز کشیدن فوری برای استراحت پس از وعده‌های غذایی
- مصرف غذاهای پوره‌شده یا مایع به جای غذاهای جامد
در صورت ابتلا به گاستروپارزی شدید، ممکن است قادر به مصرف غذاهای جامد و نوشیدن مایعات نباشید. در این مورد، ممکن است تا زمانی که شرایط شما بهبود یابد، به تغذیه از طریق لوله نیاز باشد.
ترک سیگار نیز می‌تواند برای شرایط کلی شما مفید باشد.
گزینه‌های درمان تجربی
سم بوتولونیوم نوع A
سم بوتولونیوم نوع A ماده ای است که فعالیت عضله را کاهش می‌دهد. استفاده از این سم برای درمان گاستروپارزی و دیگر اختلالات گوارشی مورد مطالعه قرار گرفته است. در برخی مطالعات، تزریق دارو در عضله اسفنکتر پیلوریک به بهبود گاستروپارزی کمک کرده است. با این وجود، به واسطه نتایج متناقض و انجام مطالعات در مقیاس کوچک، دانشمندان به این نکته اشاره داشته‌اند که به انجام پژوهش‌های بیشتر در این زمینه نیاز است.
تحریک عصب واگ
عصب واگ برای گوارش اهمیت دارد. پژوهشگران امیدوارند که تحریک عصب واگ به کاهش التهاب و مشکلات عصبی مرتبط با گاستروپارزی کمک کند. پژوهش‌ها در این زمینه همچنان ادامه دارند.
عوارض گاستروپارزی چه چیزهایی هستند؟
علائم مرتبط با گاستروپارزی مانند استفراغ و بی‌اشتهایی می‌تواند موجب کم‌آبی بدن و سوء تغذیه شود. کم‌آبی بدن و سوء تغذیه می‌تواند موجب مشکلات متعددی از جمله موارد زیر شود:
- بی‌تعادلی الکترولیت‌ها
- کاهش فشار خون
- افزایش ضربان قلب
- تنفس سریع
- کاهش خروجی ادرار
- ضعف سیستم ایمنی بدن
- بهبود ضعیف زخم
- ضعف عضلانی
از آنجایی که گاستروپارزی موجب باقی‌ماندن طولانی‌مدت غذا در معده می‌شود، می‌تواند رشد بیش از حد باکتری‌ها را نیز به همراه داشته باشد. همچنین غذا می‌تواند سفت و سخت شده و توده‌هایی را شکل دهد که موجب حالت تهوع، استفراغ و انسداد در معده می‌شود.
مدیریت قند خون برای افراد مبتلا به دیابت اهمیت دارد. گاستروپارزی می‌تواند مدیریت سطوح قند خون را دشوار کند.
