یافته‌های جدید محققان حاکی از آن است که خواب عمیق می‌تواند عملکردهای مغزی ناشی از بیماری آلزایمر را بهبود ببخشد.
روزنامه جام جم نوشت: «هفته‌ای نیست که در خبرها نشنویم فلان بازیگر مشهور یا فلان نویسنده یا ورزشکار محبوب و ... دچار آلزایمر شده است. بیماری‌ای که گاهی چنان پیش می‌رود که فرد نه‌تنها حافظه بلندمدت و کوتاه‌مدت که گاهی حتی دیگر خودش را هم نمی‌شناسد. آلزایمر به عنوان یک اختلال مغزی، قدرت تفکر، حافظه، تکلم و توانایی انجام فعالیت‌های روزانه را از مبتلایانش می‌گیرد. با از بین رفتن بخشی از بافت مغز در این بیماری، توانایی‌های ذهنی بیمار دچار مشکل شده و چرخه خواب و بیداری‌اش هم مختل می‌شود که نتیجه آن بروز مشکلات خواب، شب‌گردی و آشفتگی است. اکنون در دنیا، قریب به ۵۰ میلیون نفر با بیماری آلزایمر و انواع اختلالات زوال عقل زندگی می‌کنند. محققان پیش‌بینی می‌کنند این آمار تا سال ۱۴۲۹ شمسی/ ۲۰۵۰ میلادی از مرز ۱۵۲ میلیون نفر نیز فراتر رود. در این بین راهکارهایی برای کاهش احتمال ابتلا به آلزایمر هم وجود دارد که از جمله آنها خواب عمیق است.
بسیاری از مبتلایان به آلزایمر در طول بیماری خود تغییرات خواب را تجربه می‌کنند. علت بروز این تغییرات هنوز به‌درستی مشخص نشده اما آن چه واضح است، این که با ایجاد تغییر در حافظه و رفتار بر اثر آلزایمر، تغییرات خواب هم رخ می‌دهد. معمولا بسیاری از سالمندانی که مبتلا به آلزایمر نیستند، در این دوران تغییراتی را در الگوی خواب خود احساس می‌کنند. اما این اختلالات در بیماری آلزایمر با شدت بیشتری احساس می‌شود. شواهدی وجود ندارد که نشان دهد تغییرات خواب در مراحل پایانی بیماری بیشتر دیده می‌شود. اما برخی تحقیقات نشانه‌هایی از اختلال خواب را در مراحل اولیه آلزایمر نیز عنوان کرده است:
سخت به خواب رفتن: بسیاری از افراد مبتلا به آلزایمر بیشتر شب‌ها دچار اختلال خواب می‌شوند. مطالعه روی امواج مغز حاکی از کاهش مدت مرحله رویا در خواب می‌شود. افرادی که نمی‌توانند بخوابند، ممکن است دچار شب‌گردی شده و به‌راحتی نمی‌توانند بخوابند و به‌عبارتی، الگوی خواب آنها بر هم می‌ریزد.
تغییر در خواب عصرگاهی: افراد مبتلا به آلزایمر معمولا در طول روز مدام احساس خواب‌آلودگی می‌کنند و شب‌ها قادر به خوابیدن نیستند. این افراد معمولا اواخر غروب و اوایل صبح احساس بی‌قراری می‌کنند. متخصصان تخمین می‌زنند افراد در مراحل پایانی آلزایمر حدود ۴۰ درصد از زمان شب را بیدارند و بیشتر در طول روز به‌خواب می‌روند. در موارد شدید، الگوی خواب شبانه و بیداری روزانه در آنها برعکس می‌شود.
وقفه‌های تنفسی: یکی از اختلالاتی که آلزایمر در مبتلایان ایجاد می‌کند، بروز آپنه خواب یا وقفه‌های تنفسی هنگام خواب است که در واقع در آن، الگوی تنفس غیر عادی شده و فرد بارها در طول شب دچار وقفه تنفسی می‌شود. ایجاد چنین اختلالی به‌شدت کیفیت خواب را در بیماران پایین می‌آورد و خستگی و خواب‌آلودگی شدیدی را در طول روز ایجاد می‌کند.
درمان‌های غیردارویی برای تغییرات خواب
معمولا برای تغییراتی که در الگوی خواب مبتلایان به آلزایمر رخ می‌دهد، هیچ روش درمان دارویی و غیر دارویی وجود ندارد و بیشتر متخصصان همواره استفاده از اقدامات غیر دارویی را در کنترل اختلالات خواب توصیه می‌کنند. مطالعات صورت‌گرفته نشان می‌دهد داروهایی که برای خواب مورد استفاده قرار می‌گیرد، معمولا تأثیری در بهبود کیفیت خواب در سالمندان ندارد و برعکس، ممکن است خطر افتادن و سقوط را در آنها افزایش دهد. هدف درمان‌های غیر دارویی در این گروه از بیماران، بهبود خواب و کاهش چرت‌زدن‌ها در طول روز است. البته معمولا درمان‌های غیر دارویی به دلیل بروز عوارض جانبی داروها، در اولویت قرار دارند تا بتوانند شرایط خواب بهتری را برای مبتلایان به آلزایمر فراهم کنند.
برای انجام اقدامات غیر دارویی برای بهبود کیفیت خواب در مبتلایان به آلزایمر بهتر است افراد در ساعت مشخصی وعده‌های غذایی را میل کنند و شب‌ها در ساعت‌های تعیین‌شده‌ای بخوابند و صبح‌ها بیدار شوند. این گروه از افراد بهتر است صبح‌ها با نور صبحگاهی از خواب بیدار شوند؛ به طوری که اگر پنجره اتاق خواب با پرده پوشیده شده، حتما صبح‌های زود پرده را کنار بزنید تا آنها با نور خورشید بیدار شوند. تا حد امکان تشویق‌شان کنید که روزانه ورزش کنند و فعالیت بدنی داشته باشند. اما به خاطر داشته باشید که فعالیت بدنی را تا چهار ساعت پیش از خواب انجام دهید و بعد از آن دیگر ورزش نکنید. از مصرف مشروبات الکلی، کافئین و نیکوتین که موادی محرک هستند، خودداری کنید. سعی کنید دردهای آنها را به شکلی آرام کنید. حتما درجه حرارت اتاق خواب آنها متعادل و راحت باشد. موقع خواب از چراغ خواب برای اتاقشان استفاده کنید. اگر فرد به خاطر اختلال خواب در طول شب بیدار است، از او بخواهید حتی در حالت بیداری هم در رختخوابش باقی بماند و برای خوابیدن فقط از اتاق خواب و رختخوابش استفاده کرده و سعی نکند جای دیگری را جایگزین کند. تلاش کنید وقتی بی‌خواب می‌شوند سراغ تماشای تلویزیون یا کار با گوشی نروند.
درمان با روش‌های دارویی
اگر اقدامات غیر دارویی برای مقابله با تغییرات الگوی خواب در مبتلایان به آلزایمر مؤثر نبوده و با رفتارهای مخل شبانه همراه باشد، پزشک ناگزیر از استفاده از دارو برای کنترل این شرایط می‌شود. برای کسانی که نیاز به مصرف دارو دارند، متخصصان دارودرمانی را با دوز خیلی پایین شروع می‌کنند و آهسته جلو می‌روند. البته در این میان، پزشکان باید مراقب عوارض جانبی‌ای باشند که ممکن است سالمندان مبتلا به اختلال مغزی را که با اختلالات شناختی هم مواجه هستند، درگیر کند. مصرف این داروها، خطر افتادن و شکستگی، احساس گیجی و کاهش توانایی در مراقبت از خود را در آنها کاهش می‌دهد. مصرف این قبیل داروها بلافاصله پس از بهبود کیفیت الگوی خواب در آنها متوقف می‌شود. معمولا پزشک طبق رفتارهایی که با تغییرات الگوی خواب همراه است، داروهایی را تجویز می‌کند. در این بین، تجویز داروهای ضد روان‌پریشی باید با احتیاط صورت گیرد. نتایج تحقیقات نشان می‌دهد این داروها با افزایش خطر سکته و مرگ در سالمندان مبتلا به آلزایمر مرتبط است.
خواب عمیق، روشی پیشگیرانه
محققان بارها اعلام کرده‌اند خوابیدن تأثیر بسیار زیادی در ابتلا به آلزایمر دارد. محققان دانشگاه کالیفرنیا، برکلی به تازگی دریافته‌اند خواب عمیق یکی از راه‌های پیشگیرانه برای جلوگیری از ابتلا به این بیماری به شمار می‌رود. در شرایطی که هیچ درمان قطعی برای بیماری آلزایمر وجود ندارد، خواب عمیق راهکاری مؤثر به شمار می‌رود تا افراد کمتر در معرض این بیماری قرار بگیرند. آنها دریافته‌اند خواب به مثابه یک گوی شیشه‌ای می‌تواند احتمال ابتلا به آلزایمر، زمان بروز آن در مغز و چگونگی سرعت‌گرفتن این بیماری را نشان دهد. اما برای بهبود این وضعیت یک کار می‌توان انجام داد؛ دانشمندان بر این باورند که مغز در فرآیند خواب عمیق خود را پاکسازی می‌کند و این احتمال وجود دارد که بتوان با زودتر خوابیدن و خواب عمیق، عوارض آلزایمر را هم تا حدودی بهبود بخشید.
یکی از مشخصه‌های بیماری آلزایمر، تشکیل پلاک‌های سمی در مغز موسوم به بتا آمیلوئید است که نقش کلیدی در پیشرفت آلزایمر ایفا کرده و بخش‌های حافظه و دیگر عملکردهای مغزی را از بین می‌برد. بررسی‌ها نشان می‌دهد میزان تشکیل پلاک‌های مغزی در افرادی که خواب پراکنده و منقطعی دارند و کمتر وارد مرحله خواب عمیق می‌شوند، بیشتر است. رشد پلاک‌های مغزی ارتباط مستقیمی با کیفیت خواب در مبتلایان به آلزایمر دارد؛ به‌گونه‌ای که محققان توانسته‌اند افزایش پلاک‌های مغزی را پیش‌بینی کنند که نشانه شروع بیماری آلزایمر است. علاوه بر پیش‌بینی شروع آلزایمر، نتایج به‌دست آمده، رابطه میان خواب بی‌کیفیت و شروع این بیماری را تأیید می‌کنند. محققان معتقدند خواب عمیق از بهترین مداخلات انجام‌شده در مدیریت کاهش اختلالات شناختی محسوب می‌شود. گرچه تست ژنتیک می‌تواند استعداد ژنتیکی ابتلا به آلزایمر را نشان دهد، تست خون هم یکی دیگر از روش‌های تشخیصی به شمار می‌رود.»
دریافت صفحه با کد QR