روزنامه جام جم نوشت: «شیوع بیماری کرونا و خطرهای استفاده از کارت‌های بانکی در دستگاه‌های خودپرداز و پوز هم نقش کاتالیزور در تغییر شیفت مردم از کارت‌های بانکی به بانکداری مجازی را بازی کرد و سبب شد تا در دو ماه اخیر استفاده از بانکداری اینترنتی یا گوشی‌های همراه به‌شدت افزایش و در مقابل، استفاده از کارت‌های بانکی به شدت کاهش یابد. شیوع ویروس کرونا روند زندگی همه خانوارها را در جهان تغییر داد و افرادی که به بانکداری غیر حضوری و اینترنتی آشنایی نداشتند، به دلیل قرنطینه توانستند کار با این روش را بیاموزند تا دیگر به شعب و دستگاه‌های خودپرداز مراجعه نکنند. این در حالی است که رشد بانکداری الکترونیک باعث شده بود در سال‌های اخیر، میزان استفاده مردم از کارت‌های بانکی مختلف افزایش قابل توجهی داشته باشد؛ به طوری که اغلب مردم دارای چند کارت هستند. نکته قابل توجه این که بخش قابل توجهی از این کارت‌ها، هیچ کاربردی برای دارندگان آنها نداشته و معمولا ماه‌ها و حتی سال‌ها (تا پایان زمان انقضا) بدون استفاده رها می‌شوند.
نگاهی به آمارها و گزارش‌های منتشرشده توسط بانک مرکزی و شبکه الکترونیکی پرداخت کارت (شاپرک) نشان‌دهنده بدون استفاده ماندن بخش قابل توجهی از این کارت‌هاست؛ به طوری که حدود ۶۸ درصد مجموع کارت‌های صادره، بدون استفاده هستند.
وضعیت کارت‌های غیر فعال
آخرین آمار بانک مرکزی نشان می‌دهد تا پایان بهمن ۹۸ تعداد ۳۳۳ میلیون کارت بانکی (کارت برداشت، اعتباری، هدیه و بن‌کارت) در کشور صادر شده است؛ یعنی به ازای هر یک از ۸۰ میلیون ایرانی، بیش از چهار کارت بانکی صادر شده است. از این تعداد کارت، فقط ۱۰۵ میلیون کارت بانکی دارای تراکنش بودند. در مقابل، تعداد ۲۲۸ میلیون کارت غیر فعال بوده و هیچ تراکنشی نداشته‌اند.
علت بالا رفتن شمار کارت‌های بدون استفاده چیست؟
عوامل مختلفی در بالا رفتن آمار کارت‌های بانکی بدون استفاده نقش دارند که ازجمله آنها می‌توان به الزام دستگاه‌ها، سازمان‌ها و نهادهای مختلف برای اخذ کارت بانکی توسط مراجعان و ذی‌ربطان آن دستگاه‌ها اشاره کرد. به‌عنوان مثال دانشجویان دانشگاه‌های مختلف باید کارت یک بانک خاص را دریافت کنند؛ در حالی که در عمل برای آنها کاربرد زیادی نداشته و امور مالی خود را توسط کارت‌های سایر بانک‌ها انجام می‌دهند. همچنین معمولا شرکت‌های دولتی، نیمه‌دولتی و خصوصی، حقوق کارکنان خود را به کارت‌های یک بانک خاص واریز می‌کنند. بنابراین اگر فردی طی چند سال و در چند محل مختلف شاغل شود، به تعداد محل‌های اشتغال خود دارای کارت بانکی می‌شود. همچنین معمولا شرکت‌ها هر چند سال یک بار بانک طرف حساب خود را عوض می‌کنند و برای کارمندانشان کارت‌های جدید صادر می‌کنند اما کارت‌های قبلی همچنان پابرجا هستند.
هر فرد دارای ۴ کارت بانکی است
تا یک دهه قبل، حساب‌های بانکی به‌صورت دفترچه‌ای بود اما با توسعه صنعت بانکداری و رواج استفاده از کارت بانکی این روند تغییر کرد و اکنون دیگر به‌ندرت حساب‌های دفترچه‌ای وجود دارد. از این رو تعداد کارت‌های صادر شده از سوی بانک‌ها افزایش یافته و هر فرد به طور معمول و میانگین دارای چهار کارت بانکی است.
گردش پول نقد
از زمانی که کارت‌های بانکی به‌صورت عموم مورد استفاده قرار گرفتند گردش پول بسیار کاهش یافته اما در کشورهای پیشرفته به دلیل دریافت خدمات کارمزد، از مبالغ مشخصی دارندگان دستگاه‌های کارتخوان اجازه تراکنش نمی‌دهند و خرید و فروش‌ها باید با پول نقد انجام شود اما در ایران برای خرید یک نان هم ممکن است افراد از کارت بانکی استفاده کنند.
هر تسهیلات، یک کارت
هر فردی که قصد دریافت تسهیلات از یک بانک را داشته باشد باید در آن شعبه حساب باز کند و این موضوع باعث شده صدور کارت تا حد زیادی افزایش داشته باشد. پس از پایان تسهیلات، افراد کارت را به بانک تحویل نمی‌دهند و غالبا تاریخ انقضای آنها فرامی‌رسد و از دسترس خارج می‌شوند. در حالی که برای دریافت تسهیلات از دو شعبه یک بانک نباید دو حساب افتتاح شود اما این برخورد سلیقه‌ای در شبکه بانکی اتفاق می‌افتد. همچنین باید توجه داشت برخی بانک‌ها شماره کارت‌هایی را به مشتریان برای پرداخت اقساط معرفی می‌کنند و کارت آن را هم تحویل مشتری می‌دهند که فقط قابلیت واریز دارد و برداشت از آن صورت نمی‌گیرد. این کارت‌ها نیز جزو کارت‌های بلااستفاده به شمار می‌آید اما با این‌که از این کارت تراکنشی انجام نمی‌شود اما ماهانه مبلغ اقساط به آن واریز خواهد شد.
غیر فعال بودن کارت به معنای غیر فعال بودن حساب نیست
بسیاری از حساب‌های بانکی دارای کارت بانکی هستند که ممکن است از طریق دفترچه یا رمز دوم کارت مورد استفاده قرار گیرند. تراکنش کارت تنها از طریق دستگاه‌های کارتخوان و دستگاه خودپرداز صورت می‌گیرد و ممکن است یک فرد دارای کارت با رمز دوم (پویا) باشد که اصلا کارت خود را از خانه بیرون نمی‌برد و از طریق اپلیکیشن موبایل، خریدهای خود را انجام می‌دهد. در این صورت تراکنشی برای کارت لحاظ نمی‌شود اما واریز و برداشت زیادی صورت می‌گیرد.
خدمات کارت، کارمزد دارد
استفاده از خدمات هر کارت کارمزدی به همراه دارد که به شرکت خدمات دهنده تعلق می‌گیرد. به عنوان مثال اگر یک فرد دارای کارت بانک سپه از دستگاه خودپرداز بانک ملت موجودی حساب بگیرد ۱۲۰۶ ریال از موجودی او کسر و به حساب بانک ملت برای ارائه خدمات واریز می‌شود. اگر حساب غیر فعال باشد در عملیات حساب بانک نیز خارج می‌شود اما اگر کارت غیر فعال باشد در عملیات حساب بانک همچنان لحاظ می‌شود.
هزینه تمام‌شده صدور کارت بانکی
هزینه صدور یک کارت بانکی حدود ۱۰ هزار تومان است اما ۲۳۰۰ تومان آن از مشتری دریافت می‌شود. مابقی این مبلغ توسط بانک از محل خدماتی که ارائه می‌کند پرداخت می‌شود و طبق مصوبه شورای پول و اعتبار باید مبلغ ۲۳۰۰ تومان از مشتری دریافت شود.