معاون غذا و داروی دانشگاه علوم‌پزشکی شهید بهشتی ضمن تشریح عوارض مصرف خودسرانه آنتی‌بیوتیک‌ها و بروز مقاومت‌های آنتی بیوتیکی، درباره چگونگی کنترل مقاومت‌های آنتی‌بیوتیکی در بیمارستان‌ها توضیح داد.

معاون غذا و داروی دانشگاه علوم‌پزشکی شهید بهشتی ضمن تشریح عوارض مصرف خودسرانه آنتی‌بیوتیک‌ها و بروز مقاومت‌های آنتی بیوتیکی، درباره چگونگی کنترل مقاومت‌های آنتی‌بیوتیکی در بیمارستان‌ها توضیح داد.
دکتر فرزاد پیرویان در گفت‌وگو با ایسنا، با اشاره به تاریخچه و قدمت کشف آنتی‌بیوتیک‌ها، گفت: اولین بار چینی‌ها حدود ۵۰۰ سال پیش از میلاد مسیح به شکل تجربی از برخی مواد مانند شیره‌های کپک‌زده به عنوان ضد میکروب‌ها استفاده کردند اما، حدود سال ۱۹۲۰ دانشمندی به نام فلمینگ متوجه اثر ضد میکروبی قارچ‌ پنی‌سیلین که روی نان به شکل کپک و در سایر مکان‌های دیگر نیز وجود داشت، شد. برخی از این دانشمند به عنوان کسی که آنتی‌بیوتیک را کشف کرده یاد می‌کنند؛ در حالی که هاروارد فلوری برای اولین بار پنی‌سیلین را خالص کرد و از آن برای درمان عفونت‌ها تحت عنوان آنتی‌بیوتیک استفاده کرد.
آنتی‌بیوتیک‌ها موثر در درمان بیماری‌های باکتریایی
وی با اشاره به اینکه این دارو باعث مرگ یک عامل زنده در بدن مانند باکتری‌ها می‌شود، افزود: آنتی‌بیوتیک‌ها برای درمان بیماری‌های باکتریایی تجویز می‌شوند. از آنجایی که باکتری‌ها دارای انواع مختلفی هستند، برای هر کدام از آنها باید نوع خاصی از آنتی‌بیوتیک را تجویز کرد. همین موضوع اهمیت تجویز آنتی‌بیوتیک توسط متخصصان را آشکار می‌کند؛ چراکه دقیقا با شناخت نوع باکتری می‌توان به مقابله با آن رفت. بیماری‌هایی مانند عفونت تنفسی باکتریایی، عفونت ادراری باکتریایی،‌ سل و.... همگی جزئی از بیمای‌هایی است که به درمان با آنتی‌بیوتیک مناسب با خود پاسخ خواهند داد.
چه زمانی باکتری، مقاوم به درمان خوانده می‌شود؟
معاون غذا و داروی دانشگاه علوم‌پزشکی شهید بهشتی درخصوص حساسیت‌های موجود در جهت مصرف  دقیق آنتی‌بیوتیک‌ها،‌ اظهار کرد: آنتی‌بیوتیک تنها زمانی به درمان پاسخ می‌دهد که با تشخیص پزشک،‌ در یک مدت زمان و یک غلظت خاص در اختیار بیمار قرار گیرد؛ در این صورت است که می‌توان امیدوار بود میکروب از بین می‌رود و بدن قدرت دفاع از خود در برابر بیماری‌ را دارا می‌شود. بیماری‌ هنگامی به بدن فرد نفوذ می‌کند که سیستم ایمنی قدرت مقابله با آن را از دست داده‌ است. در حالت عادی شاید روزانه میکروب‌های زیادی وارد بدن فرد شود، اما از آنجایی که بدن می‌تواند با آن مقابله کند بیماری هم به سراغش نمی‌آید. در صورت بروز بیماری با تجویز و مصرف آنتی‌بیوتیک به بدن کمک می‌کنیم به بیماری غلبه کند.
وی با تاکید بر اینکه انتخاب داروی مناسب در دوز و قدرت مناسب در طول مدت زمان کافی از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است، تصریح کرد: استفاده خودسرانه دارو بدون شناخت دقیق نوع باکتری آنهم در مدت زمان کوتاه می‌تواند باعث شود میکروب کشته نشده و یا به مرور زمان کشته شود که این موضوع به میکروب فرصت خواهد داد راه مقابله با آنتی‌بیوتیک را کشف کند؛ چراکه میکروب نیز دارای سیستم داخلی هوشمند است. ادامه دار شدن روند فوق باعث می‌شود مقاومت دائمی در مقابل دارو پیش آید؛ یعنی دیگر مانند گذشته دارو نمی‌تواند به داخل سلول میکروب نفوذ کرده و سیستم حیاتی آن را مختل کند. این جهش ژنتیکی که در میکروب به واسطه مصرف غلط دارو به وجود آمده است،‌ به نسل‌های بعد آن نیز منتقل شده و انواع پیشرفته‌تری از میکروب پدید می‌آید. موضوعی که اکنون به طور ملموس‌تر مشاهده می‌شود، ایجاد مقاومت دارویی به میکروب‌های سرماخوردگی است چنانچه دیگر آنتی‌بیوتیک‌هایی مانند آموکسی‌سیلین مانند گذشته به درمان پاسخ نمی‌دهد. 
وی با تاکید بر مدت زمان مصرف آنتی‌بیوتیک طبق تجویز پزشک، اظهار کرد: با شروع مصرف دارو ممکن است علائم بیماری در فرد کاهش یافته یا موقتا از بین برود؛ این موضوع سبب می‌شود فرد با فرض اینکه بیماری‌اش درمان شده مصرف دارویش را قطع کند. قطع مصرف ناگهانی دارو می‌تواند سبب ایجاد مقاومت در درمان شده و میکروب به طور کامل از بین نرود؛ از این رو تا پیش از اتمام داروی خود هرگز نباید مصرف آن را قطع کرد.
کنترل مقاومت دارویی در بیمارستان‌ها چگونه انجام می‌شود؟
پیرویان موضوع مهم دیگر را ایجاد مقاومت میکروبی در سطح بیمارستان‌ها دانست و افزود: در بیمارستان‌ها تجمع بیماران مختلف با بیماری‌های متفاوت و میکروب‌های متفاوت، می‌تواند شرایط را به گونه‌ای فراهم کند که یک میکروب مقاوم به درمان به بیماران دیگر منتقل شده و گسترش یابد. در بیمارستان‌ها داروهای متنوع برای مقابله با میکروب‌ها تجویز می‌شود و از طرفی امکان دارد میکروبی از بدن بیماری‌ که نوع خاصی از آنتی‌بیوتیک را مصرف می‌کند به بدن بیمار دیگری که نوع دیگری از آنتی‌بیوتیک را دریافت می‌کند، منتقل شود و از آنجایی که دارو برای این میکروب جدید تجویز نشده، احتمال دارد ایجاد مقاومت تسریع شده و باکتری‌های مقاوم به درمان شدیدتری مشاهده کنیم.
وی افزود: به همین دلیل در بیمارستان‌ها سیستمی تحت عنوان تولیت دارو درمانی با آنتی‌بیوتیک وجود دارد که تجویز آنتی‌بیوتیک در بیمارستان‌ها را مدیریت می‌کند. همچنین کمیته‌ای به نام کمیته کنترل عفونت در بیمارستان وجود دارد که کنتل میزان عفونت در بیمارستان‌ را در دست دارند و ماهانه موارد مهم را برای مقابله و پیشگیری از مقاومت دارویی بررسی می‌کنند.
این داروساز با بیان اینکه موضوع مصرف خودسرانه آنتی‌بیوتیک تنها متوجه کشور ما نیست و دغدغه‌ای جهانی قلمداد می‌شود، تاکید کرد: با تمام تمهیداتی که برای کنترل مقاومت میکروبی در بیمارستان‌ها اندیشیده شده اما، برای سطح جامعه نیاز به افزایش آگاهی مردم و سواد سلامت آنها داریم. شرکت‌های دارویی نیز همواره به دنبال کشف آنتی‌بیوتیک‌های جدید هستند که مقاومت دارویی در آنها به سادگی اتفاق نیفتد که اصلا کار راحتی نیست.
عوارض مصرف خودسرانه آنتی‌بیوتیک‌ها را بهتر بشناسید
وی در خصوص سایر عوارض مصرف خودسرانه آنتی‌بیوتیک‌ها برای بدن، گفت: دارو یک ماده شیمیایی است که برای یک مشکل و یک ارگان خاص از بدن تجویز می‌شود، اما در این میان می‌تواند در مسیر رسیدن به بافت مورد نظر بر سایر بافت‌های بدن نیز اثر گذار باشد. سالیان سال است که داروسازان در تلاش هستند تا داروی تولید شده به نوعی عمل کند که تنها بر بافت مورد نظر اثر کند؛ اکنون اسپری‌های تنفسی برای بیماری‌های ریوی یکی از نمونه‌های موفقی است که دارو مستقیما بر عضو اثر می‌گذارد.
پیرویان خاطرنشان کرد: با تلاش‌های صورت گرفته برخی داروها موفق می‌شوند تنها در بافت مورد نظر اثر کنند در آن صورت شاهد اثرات مطلوب خواهیم بود در غیر اینصورت و اثرگذاری دارو بر سایر بافت‌ها شاهد عوارض دارو هستیم. این عوارض در مورد آنتی‌بیوتیک‌ها بسته به نوع آن متفاوت است. مشکلات گوارشی یکی از عوارضی است که می‌تواند متوجه آنتی‌بیوتیک‌ها باشد به همین علت توصیه می‌شود آنتی‌بیوتیک‌ها با آب فراوان مصرف شوند و تا 30 دقیقه پس از مصرف آن فرد دراز نکشد. عارضه دیگر ایجاد تداخل دارویی است؛ به عنوان مثال داروی «تتراسایکیلین» را نمی‌توان با شیر مصرف کرد؛ چراکه کلسیم موجود در شیر این دارو را به خود جذب می‌کند و اثر دارو از بین می‌رود. حساسیت به نور، حساسیت پوستی، تغییر رنگ عرق و... می‌تواند سایر عوارض آنتی‌بیوتیک‌ها باشد که با قطع مصرف از بین می‌رود.