مطبوعات نفس‌های آخر را می‌کشند. مخاطب به صفحات مجازی دل بسته است و شرکت‌ها آگهی‌هایشان را به روزنامه‌ها نمی‌دهند؛ این وسط عده‌ای دلال و منفعت‌طلب هم در حال فشردن گلوی کاغذی مطبوعات هستند.

مطبوعات نفس‌های آخر را می‌کشند. مخاطب به صفحات مجازی دل بسته است و شرکت‌ها آگهی‌هایشان را به روزنامه‌ها نمی‌دهند؛ این وسط عده‌ای دلال و منفعت‌طلب هم در حال فشردن گلوی کاغذی مطبوعات هستند.
اولین هشدارها وقتی به صدا درآمد که نرم‌افزارهای اطلاع‌رسانی مانند تلگرام همه‌گیر شدند. حُسن این نرم‌افزارها، ساده، سریع و ارزان بودنشان است. خبری که قرار است فردا در روزنامه بخوانید را می‌توانید خیلی زودتر و گاهی در همان لحظه روی موبایلتان بخوانید، با صرف حداقل هزینه و زمان و این یعنی مرگ خبر و از بین رفتن بخش مهمی از محبوبیت و کارآیی روزنامه‌ها. اما هنوز گزارش و تحلیل عمیق‌تر را باید در روزنامه و مجله پیدا می‌کردید.
با افزایش نفوذ اینترنت مشکل دیگری هم پیش آمد. فضای مجازی پرمخاطب شده بود و شرکت‌ها ترجیح می‌دادند آگهی‌هایشان را آنجا منتشر کنند. شیپور و دیوار و ... صفحات آگهی و نیازمندی‌های کاغذی را لاغر کردند. ولی هنوز با سوبسید و حمایت و چند راهکار دیگر روزنامه زنده بود و مخاطب حداقلی خودش را داشت و هنوز عده‌ای بوی کاغذ را به صفحات نوری موبایل و مانیتور ترجیح می‌دادند؛ اما این پایان کار نبود.

تحریم و گرانی دلار این بار عزمشان را جزم کرده‌ بودند که با کمک بی‌تدبیری مسئولان، دخل مطبوعات کاغذی را بیاورند. همه چیز گران شد. کاغذ هم گران شد. گران شد. گران‌تر شد. مدیران نشریات فریاد زدند ولی انگار کسی نمی‌شنید و کاغذ همچنان گران می‌شد و کمیاب.
برخی نشریات خرجشان بیشتر از دخلشان شد و تعطیل شدند و برخی با تیراژهای حداقلی چاپ شدند، آن هم برای بهره‌مندی از یارانه ارشاد، سهمیه کاغذ و لغو مجوز نشدن.
هستند ولی دیده نمی‌شوند
نداشتن مخاطب و آگهی و نیز هزینه‌های سرسام‌آور کاغذ و چاپ باعث شد روزنامه‌دارها برای بقا و از سر ناچاری به ترفندهای دیگری روی بیاورند. اگر سری به دکه‌های روزنامه‌فروشی بزنید می‌بینید تعداد کمی روزنامه‌ و مجله روی دکه هستند، اما اگر نگاهی هم به سایت‌هایی بیندازید که جلد نشریات را منتشر می‌کنند، خواهید دید که تعداد بسیار زیادی از نشریات و روزنامه‌ها به‌روز و مرتب جلدهایشان را آنجا منتشر و اعلام حضور می‌کنند؛ نشریاتی که هیچ نسخه کاغذی از آن‌ها به دست مخاطب نمی‌رسد و این سؤال پیش می‌آید که این همه روزنامه و مجله که جلدهایشان منتشر شده، کجا توزیع می‌شوند؟ پاسخ کوتاه است: هیچ‌جا!
ارز گرفتند و اصلاً کاغذ وارد نکردند
محمد سعید احدیان، مدیرمسئول روزنامه خراسان در گفت‌وگو با خبرنگار ایرناپلاس درباره مشکل کاغذ روزنامه گفت: کاغذ مطبوعات وضعیتش روشن است. مصرف‌کنندگان این کاغذ، روزنامه‌ها و نشریات هستند. واردکنندگان هم شناخته شده و مشخص هستند و سال‌ها، مطبوعات و واردکنندگان با هم تعامل منطقی داشته‌اند و با همه مسائل کار پیش رفته است. اما مشکل وقتی شروع شد که ارز 4200 تومانی اختصاص داده شد. عده‌ای که اصلاً در حوزه واردات کاغذ هیچ سابقه‌ای نداشتند وارد شدند و با این ارز ثبت سفارش کردند. برخی از این‌ها ارز گرفتند و اصلاً کاغذ وارد نکردند و برخی هم وارد کردند ولی افرادی هستند که بیرون از خانواده واردکنندگان کاغذ مطبوعات‌اند و ناشناخته. این گروه به‌گونه‌ای عمل کردند که فقط منفعت اقتصادی برای خودشان داشته باشد.
احدیان راه‌حل این مشکل را هم در دولت می‌داند: راه‌حل وجود دارد. چون مصرف‌کنندگان کاغذ مطبوعات مشخص هستند. واردکنندگان مورد اعتماد هم مشخص هستند. فقط دولت باید درست نظارت کند و دقت کند که ارز را به چه کسی باید بدهد.

تیراژ 10 نسخه
مدیر عامل موسسه خراسان، معتقد است بخشی از مشکل هم به برخی از مطبوعات بازمی‌گردد: تعدادی از نشریات هم هستند که فقط اسم و مجوز هستند و چیزی چاپ نمی‌کنند یا تیراژ بسیار پایین دارند. حتی نشریات 10نسخه‌ای هم وجود دارند. این‌ها ممکن است در توزیع کاغذ فساد به‌وجود بیاورند؛ نشریاتی که فقط اسمی هستند تا کاغذ را بگیرند و با قیمت بالا در بازار آزاد بفروشند.
چه کسانی ارز گرفتند
دو هفته قبل از این، اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس‌جمهور با بیان اینکه از سیاست‌های دولت، تهیه کاغذ مشابه کالا‌های اساسی است گفت: ما چندین قلم را سال گذشته به‌عنوان کالای اساسی در نظر گرفتیم که در هر شرایطی بتوانیم آن را تهیه کنیم، چون آحاد جامعه به آن نیاز دارند؛ در بین آن‌ها کاغذ هم هست. کمترین نرخ ارز را سال گذشته به کاغذ اختصاص دادیم. جهانگیری در صحبت‌هایش به نکته‌ جالبی هم اشاره دارد: «عده‌ای ارز 4200 تومانی دریافت کرده، کاغذ وارد کرده و در آن شبکه‌ای که وزارت ارشاد در نظر داشت آن را توزیع نکردند. »
البته مشخص نیست افرادی که به قول جهانگیری ارز گرفته‌اند ولی کاغذ را وارد شبکه نکرده‌اند چه کسانی هستند و چه کسی باید با این عده برخورد کند.
لطفاً هشدار وزیر را جدی بگیرید
اوضاع گرانی و کمبود کاغذ به‌جایی رسید که مقام معظم رهبری در نمایشگاه کتاب، با اشاره به مشکل کاغذ توصیه کردند که وزیران صنعت و ارشاد با هم این مشکل را حل کنند. همان روز وزیر صمت به نمایشگاه کتاب رفت و در دیدار با وزیر ارشاد به افراد یا گروه‌هایی که با ارز 4200 تومانی کاغذ خریدند، اما در انبار گذاشته یا خارج از شبکه توزیع آن‌ها را پخش کرده‌اند، هشدار داد در آینده نزدیک شامل برخورد قانونی خواهند شد.
اما انگار هشدار وزیر را کسی جدی نگرفت و مشکل حادتر شد تا جایی که دیروز (یکشنبه) دو روزنامه مهم کشور که معمولاً انبارشان پر از کاغذ است هم صدایشان درآمد. مدیران روزنامه‌های همشهری و ایران اعلام کردند به دلیل کمبود کاغذ مجبورند 16 صفحه از صفحاتشان کم کنند. همشهری در سرمقاله روز یکشنبه، در مطلبی که حاکی از عصبانیت و نگرانی شدید بود، نوشت: ظاهراً دست‌هایی در کار است تا کاغذ به دست صاحبان واقعی آن نرسد. مدت‌ها مجبور شدیم کاغذ را به قیمت بسیار بالاتر از قیمت رسمی آن از دلالان و واسطه‌ها تهیه کنیم. امروز حتی با قیمت بالا هم کاغذ مانند خرما بر نخیل است و دستان مطبوعات کوتاه. ظاهراً انبارهای دلالان امروز جای مطمئن‌تری برای کاغذ است تا چاپخانه‌ها؛ به این چشمداشت که فردا روز باز هم به چند برابر قیمت به دست مصرف‌کنندگان واقعی برسد. در این بازار مکاره باز هم ظاهراً دایگانی هستند دلسوز‌تر از خود مطبوعاتی‌ها که باید شریان حیات جراید را در دست بگیرند تا دلالان نه‌چندان ناآشنا از این برکه بی‌نصیب نمانند.

اما نحوه تهیه کاغذ در روزنامه آرمان، انسان را یاد سال‌های بسیار دور که مردم در مواقع خاص برای تهیه مایحتاج مختصر روزانه مانند نان و نخود و لوبیا به همسایه‌ها مراجعه می‌کردند، می‌اندازد. حسین عبداللهی، مدیرمسئول روزنامه آرمان گفته است: ما اصلاً برای چاپ روزنامه همین حالا هم کاغذ نداریم و بیش از 12روز است که هر شب از طریق روزنامه‌های دیگر و همکارانمان کاغذ را با وانت تهیه می‌کنیم و به چاپخانه می‌رسانیم و با شرایط خیلی سختی مواجه هستیم. 800 کیلو از یک روزنامه قرض می‌گیریم، 200 کیلو از دیگری و... و با این شرایط الان ادامه حیات می‌دهیم.

روراست باشیم
به هر حال به نظر می‌رسد عده‌ای سودجو در کنار ضعف نظارت، باعث به‌وجود آمدن این مشکلات برای مطبوعات شده‌‌اند. علی‌رغم همه تأکیدها بر لزوم سامان‌دهی بازار کاغذ، هنوز اتفاق مثبتی نیفتاده و مطبوعات بی‌رمق در آستانه حذف شدن از حوزه فرهنگ مملکت هستند.

این نکته هم گفتنی است که اگر مطبوعات و کتاب جزو نیازهای دسته اول مردم نیستند و لزومی به تخصیص ارز و نظارت دقیق ندارند، باید اعلام شود تا مطبوعات و ناشران و مردم تکلیف خود را بدانند و حداقل برای چند سال همه قید روزنامه، مجله و کتاب را بزنند تا اوضاع به شرایط عادی بازگردد.

ارز 4200 تومانی وصل شد
آخرین خبر این که امروز انتظامی، قائم مقام وزیر ارشاد، از وصل شدن مجدد ارز 4200 تومانی برای کاغذ خبر داد؛ امری که می‌تواند مشکل مطبوعات را کمتر کند، البته به شرط نظارت.