زلزله آذربایجان شرقی جان ۳۶۰ تن از هموطنانمان را گرفت، هزاران نفر را مجروح کرد و خانه و کاشانه آنان را به تلی از خاک تبدیل کرد. همزمان با این فاجعه،مسوولان اجرایی وعده های بسیاری برای جبران مشکلات زلزله زدگان دادند و در آخرین مورد، وزیر راه و شهرسازی قول داد ظرف مدت ۲ ماه تمامی خانه های ویران شده را دوباره بسازد و تحویل آوارگان بدهد. اکنون مدتها از این وعده ها می گذرد و ۲۱ مهر ماه این موعد دوماهه هم به سر می رسد اما هنوز مشکلات حل نشده و این وعده نیز مانند دیگر وعده ها به فراموشی سپرده شده است. در این رابطه پایگاه خبری فریادگر با غلامحسین مسعودی ریحان نماینده اهر و هریس در مجلس هشتم گفت و گو کرده است.
وضعیت مناطق زلزله زده در حال حاضر چگونه است؟
ابتدا تشکر میکنم که شما به فکر زلزله زدگان افتادید. آن روزی که زلزله رخ داد، من در تهران بودم اما فردای آن روز اول وقت به شهرستان رفتم. زلزله در اهر، ورزقان و هریس بود. من نماینده اهر و هریس بودم اما ۱۷ سال نیز ساکن ورزقان بودم و تمام روستاهای آنجا را می شناسم و اهالی آنها نیز من را می شناسند. من با شنیدن خبر زلزله خیلی ناراحت شدم . در آن روز خواستم از طریق رسانه ها ببینم وضعیت چگونه است، اما با کمال تاسف رسانه های ما در همان روز زلزله خیلی این فاجعه را انعکاس ندادند در حالی که رسانه های خارجی به خوبی نسبت به آن توجه کردند. در همان روزی که زلزله اتفاق افتاده بود، متاسفانه بالگرد برای انتقال مجروحان نیامده بود. راه هریس به تبریز هم گردنه ای به نام "جوی جبل" دارد که جاده آن در اثر زلزله بالا و پایین شده بود و تراکم ماشینها که به تبریز می رفتند، مانع حرکت سریع می شد. یعنی راهی که باید در مدت ۴۰ دقیقه طی شود، در ۴ ساعت هم نمی توانستیم برسیم. در نتیجه آن طور که باید و شاید به مجروحان رسیدگی نشده بود. من به همین بی توجهی اعتراض کردم اما به هر حال این وضعیت اتفاق افتاده بود و انتظار می رفت که از سوی مسوولان واکنش مناسبی نشان داده شود.
چرا این همه در مورد انعکاس خبر زلزله حساسیت دارید؟
رسانه اهمیت خاصی دارد. وقتی در رسانه ها ابعاد زلزله نمایش داده می شود، در وهله اول دردهای مردم کمی تسکین می یابد. مردم باور می کنند که مشکلاتشان را نشان داده اند و این یعنی به فکرشان هستند. وقتی زلزله و صحنه های دلخراش آنرا نشان می دهند، باعث می شود تا کمکهای داخلی و خارجی به این مناطق هدایت شود. ما کشوری هستیم که هر کجای دنیا یک اتفاقی بیفتد، زلزله، طوفان یا سیل بشود، حکومت و تمام مردم ایران کمک می کنند. تاکنون هم این گونه بوده است و چون ما به آن کشورها کمک می کنیم، آنها هم احساس مسوولیت کرده و به ما کمک می کنند. بنابراین شرط کمک رسانی درست در این است که به موقع اطلاع رسانی شود. اما دیدیم که زلزله اتفاق افتاده و در نهایت آن گونه اطلاع رسانی شده بود! نکته دیگر این بود که احمدی نژاد به عنوان رییس جمهور نسبت به این فاجعه واکنش مناسب نشان نداده بود. به هر حال یک قسمت از کشور ایران آسیب دیده و فرزندان این آب و خاک با بحران یکباره و ناخوانده رو به رو شده اند، در این شرایط عوض اینکه احمدی نژاد به آنها سرکشی کند، به مکه رفت تا در اجلاس ریاض شرکت کند. این در حالی بود که در اجلاس جنبش عدم تعهد در تهران از طرف عربستان شخصیت برجسته ای نیامد، در صورتی که بحران زلزله در ایران مهم بود و رییس جمهور باید به این موضوع رسیدگی می کرد. البته معاون اول رییس جمهور، وزیر کشور و وزیر راه و شهرسازی هم برای سرکشی آمدند و نکته مهمتر این بود که مقام معظم رهبری هم آمدند و به روستاها رفتند و بدون تشریفات و بدون اطلاع رسانی به صورت سرزده آمدند و دستوراتی دادند و جلسه ای در شورای اداری استان تشکیل شد که رهبری هم در این جلسه حاضر شدند و دستورات لازم را دادند تا آبرسانی کنند، مسکن بسازند و تامین خوراک و پوشاک زلزله زدگان را جدی بگیرند.
آیا دستورات رهبری از سوی دولت اجرایی شد؟
ما انتظار داریم این دستورات ایشان به موقع عملیاتی شود . روستایی که رهبری تشریف بردند، باید زودتر ساخته شود تا مردم اهمیت حضور رهبر انقلاب را احساس کنند. نه آن روستا، بلکه همه روستاها باید به سرعت ساخته شود. اکثر روستاها تخریب ۸۰ درصد و ۴۰ روستا نیز تخریب ۱۰۰ درصدی داشته است. البته در شهرها تخریب نبوده اما ساختمانها آسیب دیده و قابل سکونت نیست و هر روز هم زلزله هست. چندی پیش زلزله ۴ ریشتری ورزقان را لرزاند و همین باعث می شود مردم جرات نکنند زیر سقف بروند چون سقف ها تکان خورده است. درست است که ۱۰۰ درصد تخریب نشده اما دیوارها ترک برداشته و زیر این سقف ها خوابیدن درست نیست. دولت قول داده که این خانه ها را می سازیم. زلزله در ۲۱ مرداد رخ داده و وقتی ۲۱ مهر برسد دو ماه از آن گذشته و هنوز کاری برای خانه های زلزله زدگان نشده است.
از وضعیت روستاهای زلزله زده خبر دارید؟
من به بیشتر روستاها رفته ام. آن طور که باید کارها پیشرفت داشته باشد، ندارد. به یک روستای ۱۰۰ خانواری رفتم که فقط برای ۵ خانه فونداسیون ریخته اند. اکنون در آنجا زمستان رسیده و دیگر نمی شود زیر چادر خوابید. اگر دراین روستاها بخواهیم در خانه بخوابیم، باید پنجره ها را ببندیم و لحاف بر سر بکشیم. آنجا دیگر سرما رسیده و زندگی برای مردم سخت شده است. همین امر باعث شده تا زلزله زدگان به شهرهای تبریز، کرج و مناطق دیگر کوچ کنند. آنهایی هم که جایی ندارند و ناچار هستند زیر چادرها زندگی کنند، زندگی شان خیلی سخت شده است. امکانات بهداشتی و خدمات رسانی به اندازه کافی وجود ندارد.
وضعیت درآمد و معیشت زلزله زدگان چگونه است؟
مردم این منطقه از طریق کشاورزی و دامپروری زندگی می کنند که هر دو مورد خراب است. برای دامها هم یک سرپناه ساخته نشده است. از طرف دیگر حمله گرگ و حیوانات وحشی زیاد شده و همه اینها باعث شده تا مردم حیواناتشان را بفروشند. درنتیجه قیمت احشام در منطقه ارزان شده که این هم یک زیان دیگر برای زلزله زدگان است.
با این شرایط، گمان می کنید مردمی که کوچ می کنند، دوباره به این روستاها باز گردند؟
انشاالله که دولت همت و اراده کند و با برنامه ریزی درست همه چیز را سازماندهی کند. دلمان نمی خواهد این روستاه به ویرانه تبدیل شود و اشتغال آنها نابود شود. اینکه بگویم دولت کاری نمی کند هم حرف درستی نیست. وقتی در یک منطقه با ۳۰۰ هزار جمعیت زلزله رخ می دهد، هر کسی انتظار دارد در وهله اول به او کمک رسانی شود و هر روز هم تقاضای کمک دارند. بنابراین مشکل را قبول داریم.
راهکار شما چیست؟
بهتر بود دولت به شوراها اعتماد می کرد و کارها را به خود مردم می سپرد، در آن صورت برون رفت از این معضل راحت تر بود. دولت به این اندازه امکانات ندارد که بخواهد مسئولیت همه کارها را عهده دار شود. دولت نباید وارد گود شود بلکه باید بالا بنشیند و نظارت کند. وقتی کمکهای مردمی می آید، دولت خودش نمی تواند توزیع کند. باید اختیار را به شوراها بدهد تا کمکها به تدریج بین مردم توزیع شود.
با این روند کند، گمان می کنید وضعیت زلزله زدگان چه بشود؟
با روندی که من می بینم تا پایان سال ساختمانها ساخته نمی شود. چون فصل سرما رسیده و به زودی برف هم می بارد و در یخبندان نمی شود کار کرد و کارها برای بهار دیگر باقی می ماند. در این شرایط دولت باید اولویت بندی کند و آنهایی که فامیل در شهرها ندارند یا کسی آنها را نمی پذیرد خانه هایشان را زودتر بسازد. کسی که برادر یا فرزندش در شهر سکونت دارد، شاید بتواند برای مدتی در کنار آنها زندگی کند و سرپناهی داشته باشد، اما کسی که پول و امکانات و کس و کار ندارد، کجا برود؟ دولت باید این افراد به واقع نیازمند را از طریق شوراها تشخیص بدهد و تحقیق کند که چه کسانی در اولویت اول دریافت کمک هستند. چرا که برخی با پارتی بازی توانسته اند امکانات بیشتری بگیرند.
آیا مواردی را سراغ دارید که پارتی بازی شده باشد؟
موارد بسیار است. اکنون افرادی هستند که در هلال احمر، بخشداری، فرمانداری، شهرداری یا دستگاههای دیگر آشنا و پارتی داشتند و توانستند حرفشان را بزنند و پیگیری کنند که امکانات هم گرفتند و نمونه آنرا می توان در گرفتن چادر بررسی کرد، اما آنهایی که زبان حرف زدن نداشتند و کسی هم برای آنها رایزنی نکرد همچنان سرگردان هستند. آدمهای بسیاری را می شناسم که پول قرض گرفته و چادر خریده اند، درصورتی که چادرها را در فلان جا انبار کرده یا معلوم نیست چه شده است. راهکارش این است که به محله ها بروند و به افرادی مراجعه کنند که مردم را خوب می شناسند و آنها را مسوول بررسی شرایط موجود کنند. در این صورت مشخص می شود چه کسی نیاز دارد، چه کسی دو چادر گرفته و چه کسی چادر نگرفته است. آنگاه باید امکانات را به آن فرد معتمد بدهند تا هیچ کس نتواند امکاناتی را که برای زلزله زدگان اختصاص یافته با استفاده از رانت بگیرد. آن وقت معلوم می شود فردی که چند چادر گرفته، آن چادرها را کجا برده و آن فرد به واقع نیازمند چادر نگرفته است.
آیا این موارد به سوءمدیریت باز می گردد؟
آن موقع فشار زیادی روی مسوولان بود. تصور کنید فرمانداری شهرستان اهر میزبان حدود ۱۰۰ نفر از مسوولان و چهره های کشوری بود. در چنین شرایطی وقت این فرماندار صرف آن می شود که از این حجم عظیم مسولان استقبال کند. در حالی که در طول یک سال حتی یک میهمان هم به این شهرستانها نمی آمدند. به قول یکی از مسوولان شهرستانی، یکباره مناطق زلزله زده مانند یک مغازه ۳ نبش شده که مشتری های سرشناسی دارد.
کورش شرفشاهی