سخنان صریح آیت الله جوادی آملی در قبال اوضاع اقتصادی کشور، به نوعی منحصر به فرد بود. کمتر دیده شده که در طول 39 سال از انقلاب، یک عالم دینی چنین جهت‌گیری صریحی در قبال مسائل اقتصادی کشور از خود نشان دهد. اما مخاطب این سخنان کیست؟

سخنان صریح آیت الله جوادی آملی در قبال اوضاع اقتصادی کشور، به نوعی منحصر به فرد بود. کمتر دیده شده که در طول 39 سال از انقلاب، یک عالم دینی چنین جهت‌گیری صریحی در قبال مسائل اقتصادی کشور از خود نشان دهد. اما مخاطب این سخنان کیست؟

 ناصر ذاکری کارشناس حوزه اقتصاد در گفت و گو با "مردم سالاری آنلاین" می‌گوید سخنان ایشان هر چند که در حضور وزیر کار دولت آقای روحانی مطرح شده است، اما قطعا مخاطب سخنان ایشان، عموم نظام تصمیمگیری است نه یک دولت خاص. مجموعه فعالان سیاسی مد نظر ایشان است.
ذاکری در قبال این سخن جوادی آملی که "چگونه است کشور ۸۰۰ میلیونی که نظامی کمونیستی و بی‌دین دارد می‌تواند کشور خود را اداره کند اما ما یک کشور ۸۰ میلیونی هستیم و این همه امکانات و آب و خاک مناسب داریم در مشکلات خود می‌مانیم،" ابراز داشت: این سخن درستی است. در حال حاضر متناسب با امکانات و موقعیت و منابع کشور، رتبه‌ ایران در اقتصاد جهانی قابل پذیرش نیست. در واقع در حق این امکانات، نوعی جفا صورت گرفته است. ایران متناسب با این موهبت‌ها نتوانسته است رشد مناسب اقتصادی داشته باشد.
او ادامه داد: در چند سال اخیر کشورهای شرق آسیا رشد حیرت انگیزی در اقتصاد را به ثبت رسانده‌اند. در طول 20 سال گذشته اقتصاد ویتنام 25 برابر و اقتصاد مالزی 19 برابر رشد داشته است. این در حالی است که امکانات این کشورها به هیچ وجه قابل مقایسه با امکانات و ثروت موجود در ایران نیست. با این اوصاف، اقتصاد ایران در چند دهه اخیر رشد اندک و در چند سال اخیر حدودا 8 درصد رشد داشته است که البته این میزان رشد هم با دوپینگ نفت و صادرات هندوانه و سیب زمینی رخ داده است. ما به اقتصاد کشور جفا کرده‌ایم. این همه امکانات و منابع در دسترس ما بوده، اما از آنها خوب بهره‌برداری نکرده‌ایم.
ذاکری ضمن تایید سخنان آیت الله جوادی آملی گفت: البته این موضوعات باید دقیقتر بررسی شوند؛ در غیر اینصورت ما را به اشتباه می‌اندازند.
وی با اشاره به بخشی از سخنان آیت الله جوادی آملی که دانشگاه‌های ما میزنشین تربیت نکنند، ابراز داشت: البته این فقط یکی از مشکلات کوچک کشور است. دانشگاههای ما متناسب با نیاز بازار، تحول و گسترش نداشته‌اند.در هر بخشی از کشور که فرصت و توانایی به وجود آمده، بلافاصله رشته‌ای هم سنخ با آن راه اندازی شده است. این رویکرد اشتباه منجر به این شده که نظام آموزشی کشور با بحران، صندلی‌های خالی مواجه شود؛ چرا که یک ظرفیت ناسازگار در کشور به راه انداخته‌ایم.
او افزود: در چهار دهه اخیر نظام آموزشی کشور در مسیری حرکت نکرده است که نیازهای متناسب بازار را بتواند حل و فصل کند. اما این تمام مشکلات ما نیست. مسائل مربوط به سیاستگذاری، تعامل با جهان، مدیریت مبتنی بر فامیل سالاری و سیاست زدگی اقتصاد از جمله مشکلاتی است که مانع از به وجود آمدن معیاری اقتصادی برای سنجش مشکلات اقتصاد شده. هر مشکل اقتصادی که در مملکت ایجاد شود، بلافاصله به سیاست ربط داده می‎شود. به همین دلیل در ریشه‌یابی اساسی در قبال معضلات اقتصادی، ناکام مانده‌ایم.
این کارشناس حوزه اقتصاد در پاسخ به این سوال که آیا مشکلات اقتصادی کشور به حدی رسیده است که به گفته آقای جوادی آملی، ملت قیام کند و همه آنها را به دریا بریزند، گفت: ایشان به عنوان یک عالم دینی، مساله‌ای خاص را مطرح کرده‌اند. زمانی عالمان دینی در جامعه ما از اعتبار و عظمت و احترام خاصی برخوردار بودند. بر اساس گفته‌های ایشان متاسفانه ما به مسیری رفته‌ایم که بسیاری از مردم به معنویات کم توجه شده‌اند. این به خاطر علمکرد ضعیف ما است.
او گفت: بر اساس سخن ایشان باید گفت که ما به اسم مدیریت اسلامی، مشکلات فراوانی ایجاد کرده‌ایم. در قانونگذاری نیز صرفا به ظاهر توجه کرده‌ایم. به عنوان مثال مساله اساسی در کشور اکنون حجاب است و نه بحران‌های اساسی اقتصادی. به همین خاطر از سخن ایشان چنین تعبیری به دست می‌آید که علمای دینی کشور، نگران مشکلات اقتصادی کشور نیستند و فقط نگران بدحجاب‌اند.
وی افزود: در حقیقت ایشان به این موضوع اشاره دارند که مسئولان و سیاسگذاران در کشور ذهنیتی خاص از عالمان دینی در جامعه ساخته‌اند که حساسیت آنها صرفا به حجاب و مسائلی از این قبیل است. به همین دلیل مردم حس می‌کنند که مشکلات معیشتی – اقتصادی آنها با این سیستم حل نمی‌شود. مشکلات اقتصادی در کشور زیاد است. فقر در کشور گسترش پیدا کرده است. اقشار مردم سال‌ها به واسطه تورم 2 رقمی دچار سختی‌هایی شده‌اند. در چنین شرایطی وقتی مردم بدانند که عالمان دینی به جای حل مشکلاتشان صرفا به بدحجابی و ماهواره و تلگرام بند می‌کنند، به طور طبیعی از این درگاه رویگردان می‌شوند. نگرانی ایشان(جوادی آملی) از همین موضوع است. به نظر من نظر ایشان این است که مسئولان کشور، تصویری از دین ارائه کرده‌اند که برای مردم جذابیتی ندارد و زننده است.
ذاکری اشاره کرد: ایران که نظامی اسلامی دارد در مقابل سایر کشورهایی که هیچ معنویتی در نظام آنها وجود ندارد، به لحاظ رشد اقتصادی عقب افتاده است. انگار روش ما غلط است. اگر اعتراضاتی شبیه دیماه گذشته اتفاق افتاد، نباید فوری آنرا به بیگانگان نسبت داد.
او گفت: باید در مورد مسائل کشور مقداری عمیق‌تر تامل کرد. در طول 27 سال گذشته (بعد از اتمام جنگ با عراق) تا به امروز، در جهان شاهد این مساله هستیم که صنعت گردشگری حدود 22 هزار میلیارد دلار کسب درآمد داشته است. این رقم بین کشورهای مختلف تقسیم شده است و هر کشوری متناسب با توان و مدیرت خود، کسب سود و بهره داشته است. فرانسه 5/4 درصد، اسپانیا 4 درصد سود کسب کرده‌اند.حتی ترکیه و کشورهای عربی هم سود مناسبی داشته است. اما سود ما بسیار ناچیز بوده است. چرا؟ چون گردشگری در ایران، مشکل‌ساز است. اگر حجابشان را رعایت نکنند، دنیا به هم می‌ریزد! ما چنین ذهنیت غلطی با دنیا داریم که به نوبه خود در اقتصاد سوء تاثیراتی هولناک داشته است. اگر صرفا در این حوزه (گردشگری) تامل می‌کردیم، ارزش سود ما به حداقل 800 میلیارد دلار می‌رسید. اما به خاطر برخی از سیاستگذاران، این امر میسر نشده است. نتیجه این رویکردها را نیز در میدان امیر چخماق یزد علنا می‌بینیم که به بهانه دفن پیکر مطهر شهدا، یک اثر تاریخی را نابود می‌کنند. برخی نمی‌فهمند گردشگری چیست. اما این قدرت را دارند که مانع این امر شوند.
این کارشناس حوزه اقتصاد با اشاره به سخن آیت الله جوادی آملی مبنی بر اینکه بسیاری از کشور فرار کردند یا جای فرار خود را فراهم آوردند اما ما جای فرار نداریم،" گفت: این نکته ایشان جای تقدیر دارد. ایشان با این جمله، کُد خاصی به ما ارائه کرد‌اند. ما موقعیتی را ایجاد کرده‌ایم که برخی افراد ثروتی را به دست آورده‌ و صاحب موقعیت شده‌اند. از اکنون این افراد می‌توانند راحت بگریزند. ایشان (جوادی آملی) می‌گویند که ما در کنار این ملت هستیم و اگر مشکلی پیش آید مردم را رها نمی‌کنیم. او معتقد است که این مسئولان صداقت ندارند. من خوشحالم که یک عالم دینی تا این حد شهامت دارد که مشکلات اقتصادی و معیشتی کشور را در چنین بیاناتی ابراز دارند.
ذاکری در پاسخ به این سوال که آیا مخاطب انتقادات اقتصادی جوادی آملی، صرفا دولت است تصریح کرد: سخنان ایشان در حضور وزیر کار دولت آقای روحانی مطرح شده است. بر این اساس قاعدتا مجموعه مسائل رفاهی کشور مد نظر خواهد بود. بی‌عدالتی مساله مهمی است که در سخنان ایشان مطرح شد. آیا بی عدالتی موضوعی است که صرفا با سر کار آمدن فلان وزیر به وجود آمده است؟ مساله باید عمیق‌تر از این باشد. شخصا تصور نمی‌کنم که منظور ایشان انتقاد از یک دولت یا شخص خاصی باشد. مشخصا یک مجموعه خاص مد نظر است که نتیجه تصمیمات آن، اوضاع کنونی است. به هر حال عموم اشخاص فعال در حیطه اقتصادی – سیاسی کشور نیز به عنوان یک عضو از این حکومت فعال هستند.
وی افزود: قطعا مخاطب سخنان ایشان، عموم نظام تصمیمگیری است نه یک دولت خاص. مجموعه فعالان سیاسی مد نظر ایشان است؛ از ائمه جمعه تا روحانیت و علما و ... هم مخاطب این سخنان هستند.         
    سید مسعود آریادوست