افغانستان چهار دهه است که درگیر جنگی خانمان سوز است. جنگی که برادر را مقابل برادر قرار داد و صدمات جبران ناپذیری را به کشور وارد کرد. مانند هر مصیبت دیگری، کودکان در خط مقدم آسیب قرار دارند و در این کشور به دلیل وجود عقاید افراطی و چند سال زیر یوغ اسلامگرایان افراطی قرار داشتن، وضعیت برای زنان و دختران سخت‌تر از بقیه شده است.
افغانستان چهار دهه است که درگیر جنگی خانمان سوز است. جنگی که برادر را مقابل برادر قرار داد و صدمات جبران ناپذیری را به کشور وارد کرد. مانند هر مصیبت دیگری، کودکان در خط مقدم آسیب قرار دارند و در این کشور به دلیل وجود عقاید افراطی و چند سال زیر یوغ اسلامگرایان افراطی قرار داشتن، وضعیت برای زنان و دختران سخت‌تر از بقیه شده است.
"مردم سالاری آنلاین" در خصوص وضعیت کودکان و نوجوانان افغان با آقای «حیدر یاسا»، فیلمساز و مستندسازی که در خصوص تهیه مستنداتی از مردم افغانستان سال‌ها با نهادهای مختلف داخلی و بین المللی فعالیت داشته است، گفتگو کرده است.
در افغانستان انتخاب رایج بین درس و کار چیست و محل زندگی چقدر در تصمیم‌گیری موثر است؟
در تمام ولایات مخصوصا ولایات مرکزی، علاقه و میل به درس هست اما به دلیل وضع موجود، مجبور هستند که کار کنند و با درآمد حاصل از آن به تحصیل بپردازند. مشخصا محل زندگی تاثیر به سزایی در نیل به درس یا کار دارد و اگر در منطقه‌ای زندگی کنند که تحصیل ممکن باشد، رو به تحصیل می‌آورند تا مجبور نباشند کارهای شاقه‌ای که درگیرشان هستند را ادامه دهند.
والدین، بیشتر تمایل به درس خواندن فرزندشان دارند یا کار کردن؟
در استانهای مرکزی که بنده بیشتر آنجا فعالیت داشتم، والدین به شدت مایل به تحصیل فرزندشان هستند اما چون سطح زندگی پایین است و فقر حکمفرماست، والدین ناگزیر فرزندانشان را نیز به کار وا می‌دارند تا امکان تحصیل فراهم شود. اما به طور کل والدین بیشتر در صدد این هستند که بار زندگی را خود به دوش بکشند تا کودکانشان به طور متمرکز درس بخوانند. برای مثال مادر بنده نیز خود کارهایی نظیر دهقانی می‌کرد و می‌گفت شما به تحصیلتان بپردازید.
.jpg)
در ولایات مرکزی، شوق زیادی به درس خواندن وجود دارد و باعث اتفاقات مثبتی نیز شده است و حتی در زمان حکومت طالبان نیز، مدارسی مخفی وجود داشت که دختران در آنجا تحصیل می‌کردند. در بحث کنکور هم در این ولایات، میزان مشارکت بین پسران و دختران مساوی است و حتی در ولایت « دایکُندی» در سال گذشته حضور دختران بیش از پسران بود. اما متاسفانه در استانهای جنوبی و جنوب شرقی و غربی، وضعیت کاملا متفاوت است و دختران حق بیرون آمدن از خانه را ندارند. ما در افغانستان شاهد این تناقض هستیم که در جایی حضور دختران در تحصیل بیش از پسران است و حتی در سال قبل رتبه یک کنکور را یک دختر به نام « نفیسه محمد زاده» به دست آورد اما در نقطه‌ای دیگر، دختران حتی اجازه خروج از منزل را ندارند.
کودکان و نوجوانان چه عکس العملی نسبت به آموزش‌های اصولی دارند؟
آنها می‌خواهند از تمام امکانات موجود بهره وری حداکثری را داشته باشند و این به وضوح دیده می‌شود.
میزان اهمیت آموزش مهارت‌های درسی به کودکان چقدر است؟
در مناطقی که بنده عکاسی کردم، به دلیل دور افتاده بودن متاسفانه توجهی به تعلیم درس و مهارت‌ها به کودکان نمی‌شود اما کودکان شوق بسیاری برای یادگیری درس و مهارت‌های مختلف دارند.
میزان مطالعه کتب غیر درسی چقدر است؟
علاقه وجود دارد اما به دلیل کمبود امکانات زیاد رواج ندارد و این علاقه در استانهای مرکزی بیشتر است. چند مدرسه غیر دولتی کتاب‌های غیر درسی را میان دانش آموزانشان توزیع می‌کنند تا آنها را علاقه‌مند به مطالعه بکنند.
چه کتاب‌هایی بیشتر محبوب است؟
کتب مربوط به تاریخ سازان جهان بیشتر محبوب است. علت این علاقه در کودکان و نوجوانان این است که در آنها شوق و انرژی ایجاد می‌کند که برای رسیدن به هدفشان بجنگند و موانع آنها را متوقف نکند.
تکنولوژی چه تاثیراتی بر زندگی آنها گذاشته است و چقدر توانسته‌اند خود را با تکنولوژی تطبیق دهند؟
تکنولوژی باعث اتلاف وقت می‌شود اما تاثیرات مثبت هم دارد. بنده در ولایات مرکزی نظیر دایکُندی شاهد بودم که پسران نوجوان به وسیله یک موبایل نه چندان با کیفیت و وسایل بسیار ابتدایی؛ به تقلید از فیلم‌های هالیوودی، نماهایی می‌ساختند و چند سکانس کوتاه ضبط می‌کردند و به کمک موبایل آنها را به هم وصل می‌کردند و یک فیلم کوتاه می‌ساختند و این برای من بسیار جالب توجه بوده است.
فیلم سینمایی اُسامه (فیلمی از صدیق برمک که در سال 2003 جوایز متعددی از جمله گلدن گلوب را کسب کرد) چه تاثیری بر عقاید جهانیان در خصوص افغانستان گذاشت؟
این فیلم برگرفته از واقعیت‌های درون افغانستان در زمان حکومت طالبان یعنی سال‌های 1996 تا 2001 است و جهانیان با دیدن این فیلم به عمق چالش‌های زنان و رویکرد عوام فریبانه زمامداران دینی در افغانستان پی بردند.
و در پایان، دیدگاه کودکان و نوجوانان افغانستان در مورد وضعیت فعلی و آینده شان چیست؟
دیدگاه‌ها متفاوت است اما در این نقطه اشتراک دارند که کودکان و نوجوانان این کشور که آینده سازان این کشور هستند به دلیل چند دهه جنگ و خونریزی و مشکلات شدید اقتصادی، روح و روانشان آسیب دیده است و آینده روشنی متاسفانه در پیش ندارند و این برای من و هر کسی باعث تاسف است. اما عده قلیلی از آنها با یاد گیری زبان‌های خارجی، مخصوصا زبان انگلیسی به دنبال گرفتن بورسیه و تحصیل در خارج کشور هستند تا اینگونه آینده بهتری را رقم بزنند اما به دلایلی که گفته شد، عده این افراد بسیار کم است.
گفتگو: سیدمهدی داودی
