یک کارشناس ارشد مسائل حقوق بین‌الملل با بیان اینکه تنها راه برون رفت از وضعیت فعلی پرونده هسته‌ای ایران، ایجاد گشایش در فضای سیاسی بین‌ ایران و آمریکاست گفت: چنانچه دو کشور به سمت حل مسالمت‌آمیز اختلافاتشان بروند، تحول اصلی در پرونده هسته‌ای ایجاد خواهد شد. دکتر یوسف مولایی، کارشناس ارشد مسائل حقوق بین‌الملل در گفت‌وگو با پایگاه خبری فریادگر، در خصوص مذاکرات ایران و ۱+۵ که قرار است ۲۳ آذر ماه جاری در تهران برگزار شود توضیح می دهد.
با توجه به شرایط فعلی حاکم بر مناسبات ایران و ۱+۵ آیا فکر می‌کنید فضای جدیدی برای ادامه مذاکرات به وجود آمده یا خیر؟
طولانی شدن روند مذاکرات بین ایران و ۱+۵ نشان می دهد که این پرونده، پرونده بسیار پیچیده‌ای است و مسائل آن در یک یا چند جلسه قابل حل نیست ولی اینکه مذاکرات ادامه دارد همیشه یک امتیاز مثبت تلقی می‌شود؛ بدین معنا که فضای سیاسی بین طرفین هنوز به صورتی هست که فعلا امکان ادامه مذاکرات را می‌دهد و این بدان معناست که مذاکرات هنوز به بن‌بست نرسیده است. تا زمانی که بن‌بستی در مناسبات نیست، می‌شود همه مسائل را مثبت و خوب تعبیر کرد و امیدوار بود که نتایجی به دست آید.
فکر می‌کنید میزبانی ایران در این مذاکرات می‌تواند تاثیری بر روند مذاکره آتی در ۲۳ آذر ماه داشته باشد یا خیر؟
اینکه تهران به عنوان مکان ادامه مذاکرات انتخاب شده به خودی خود امتیاز خاصی محسوب نمی‌شود ولی به هر حال به تقویت فضای مناسب و مساعد کمک می‌کند و ایران حداقل این را یک امتیاز برای خود می‌داند. در هر حال این مذاکرات جنبه‌های مختلفی دارد که یکی از این ابعاد، فنی و حقوقی و بعد دیگر آن که بسیار عمده به نظر می‌رسد، سیاسی است که ابعاد فنی و حقوقی آن معمولا تحت تاثیر فضای سیاسی آن قرار دارد ولی اگر موفقیت‌هایی در جنبه فنی به دست آورد مطمئنا فضای سیاسی را هم می‌تواند تحت تاثیر قرار دهد. ابعاد حقوقی آن به دنبال بحث فنی و سیاسی آن اتفاق می‌افتد، یعنی اگر در بعد سیاسی توافق کلانی صورت بگیرد جنبه فنی هم به دنبال آن حل و فصل می‌شود و حتما فضایی ایجاد خواهد شد که بحث‌های فنی در ظرف زمانی مناسب حل و فصل می‌‌شود و به دنبال آن مطمئنا یک چارچوب حقوقی برای آنکه این توافق به چه صورتی شکل بگیرد در نظر گرفته می‌شود. بنابراین همه مسائل بستگی به فضای سیاسی دارد که چگونه باشد و در آن فضای سیاسی هر یک از طرفین چه آمادگی برای انعطاف از خودشان نشان دهند تا این مشکل حل شود.
پیش‌بینی شما از این دور مذاکرات چیست؟
برای ۲۳ آذر ماه هم تنها می‌توان اظهار امیدواری و خوش‌بینی کرد اما اینکه تغییرات عمده از آخرین دور مذاکرات که در مسکو برگزار شد، ایجاد شده یا خیر، باید گفت که تغییرات خاصی مشاهده نمی‌شود. البته احتمال دارد که پشت پرده و به صورت غیرعلنی مذاکراتی در جریان بوده و توافقات مثبتی هم رخ داده باشد که ما اطلاعی در این خصوص نداریم.
اشاره کردید که مهمترین عامل برای حل مساله هسته‌ای ایران شرایط سیاسی طرفین است، فکر می‌کنید که این شرایط در حال حاضر چگونه است؟
در ۱+۵ که اتفاق خاصی رخ نداده و به نظر هم نمی‌رسد که اتفاقی رخ دهد. مدعی اصلی این پرونده هم آمریکاست و سایر کشورها در کنار آن هستند و مطالبه چندانی ندارند ولی مناسبات ایران و آمریکا سایه‌اش بر این پرونده هم سنگین است و تا آن فضا تلطیف نشود امکان اینکه این پرونده در مذاکرات به نتیجه برسد بسیار سخت است. آقای البرادعی هم قبل از این چندین بار بر مذاکرات مستقیم بین ایران و آمریکا تاکید کرد تا گشایشی در این زمینه ایجاد شود و به نظر می‌رسد تا زمانی که این اتفاق نیفتد در قالب ۱+۵ موفقیت خاصی حاصل نخواهد شد یعنی اگر بین فضای سیاسی ایران و آمریکا گشایشی ایجاد شود و این دو کشور به سمت حل مسالمت‌آمیز مسائل و اختلافاتشان به صورت عادلانه پیش بروند احتمالا تحول در پرونده هسته‌ای ایجاد خواهد شد. در غیر این صورت ممکن است این مذاکرات تا آنجا ادامه پیدا کند که بن‌بست ایجاد شود اما بن‌بست می‌تواند بسیار خطرناک باشد؛ هم از نظر تشدید تحریم‌ها و هم از نظر آنکه ممکن است گزینه دیگری غیر از تحریم‌ها هم در دستور کار آنها قرار گیرد.
به نظرتان ایران در شرایط فعلی چگونه باید عمل کند که شرایط به نفعش رقم بخورد؟
مساله هسته‌ای ایران یک مساله دیپلماسی به عنوان یک فن نیست بلکه مساله، مساله ای سیاسی است یعنی فضا باید به صورتی تغییر کند یا آماده باشد که پذیرش آن را داشته باشد که در یک رویکرد جدید و با یک مناسبات جدید نسبت به مناسبات بین‌‌المللی این پرونده، در بطن آن موضع اصلی اختلاف بین ایران و آمریکا حل و فصل شود. این بستگی به ایران دارد که با چه رویکردی می‌تواند با آمریکا به صورت مسالمت‌آمیز مسائل خود را حل و فصل کند چرا که ما با آمریکا عملا مناسبات سیاسی نداریم و بنابراین اختلافات یا ادعاهای طرفین علیه یکدیگر، اختلافاتی قدیمی است که بخشی از آن جنبه مالی و اقتصادی، بخشی از آن جنبه فرهنگی و بخش مهمی از آن جنبه سیاسی و حتی امنیتی دارد یعنی به این سادگی نیست که مسائل در یک یا چند دوره حل و فصل شود. لذا باید نگاه این دو کشور نسبت به یکدیگر مقداری واقع‌بینانه و با در نظر گرفتن امکانات و قدرت هر یک در مسائل منطقه‌ای و بین‌المللی باشد، یعنی دو کشور اختلاف اساسی را باید شناسایی کنند چرا که این اختلافات به طریق مسالمت‌آمیز قابل حل و فصل است و اگر فضایی در این چارچوب گشوده نشود پرونده هسته‌ای قابل حل و فصل در کوتاه مدت نیست.
آیا با انتخاب مجدد اوباما و شرایط فعلی ایران، می‌توان به ثمر‌بخش بودن این مذاکرات امیدوار بود؟
خیلی نمی‌توان به مذاکرات آتی خوش‌بین بود تنها خوش‌بینی در این حد است که مذاکرات ادامه دارد و به بن‌بست نرسیده و فقط تا این حد می‌توان اظهار خوش‌بینی کرد.