بسته پیشنهادی اروپایی‌ها برای نجات برجام

اولین دور از مذاکرات وزیر امور خارجه ایران با وزرای امور خارجه سه کشور اروپایی و فدریکا موگرینی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در دوران برجام بدون آمریکا، در فضایی مثبت برگزار شد. ظریف این دوره از مذاکرات را «شروعی خوب» خواند. موگرینی از تعهد اروپا به برجام سخن گفت و در کل موضع جدید اروپایی‌ها به نحوی بود که می‌توان آن  را «عرض‌اندام اتحادیه اروپا در مقابل آمریکا» توصیف کرد.
به گزارش مردم سالاری آنلاین، روز گذشته (25 اردیبهشت) مذاکرات وزیر امور خارجه کشورمان با معماران اروپایی توافق هسته‌ای در بروکسل برگزار شد. ظریف بعد از دیدار با طرفین اروپایی گفت که این مذاکرات «شروع خوبی» بود و «ما در مسیر درست قرار داریم». وزیر امور خارجه ایران گفت که همه چیز ظرف چند هفته آینده روشن خواهد شد.
مهم‌ترین اتفاقی که در این دور از مذاکرات کلید خورد، مشخص شدن موضع جدید اروپا و سمت و سوی راهکارهای کلی کشورهای اروپایی برای حفظ برجام بود. پیش از خروج آمریکا از برجام کشورهای اروپایی درگیر مذاکره با آمریکا بدون حضور سایر طرفین توافق هسته‌ای بودند و هدف‌شان این بود که با راضی کردن ترامپ به برآورده شدن برخی خواسته‌هایش، آمریکا در برجام باقی بماند. اما دیروز فدریکا موگرینی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا با صراحت گفت که برجام یک توافق مستقل است و ارتباطی به مسأله موشکی یا مسأله منطقه‌ای ندارد. تمام استراتژی آمریکا در دولت ترامپ بر این مبتنی بود که با گره زدن برجام به این دو مسأله، فشار لازم برای تغییر توافق هسته‌ای را وارد کند.
 
اروپا در مقابل آمریکا
پس از مذاکرات ظریف و وزرای امور خارجه سه کشور اروپایی، فدریکا موگرینی گفت که اتحادیه اروپا به دنبال این است که «راه‌حل‌هایی» را برای زنده نگه داشتن توافق هسته‌ای، ظرف چند هفته آینده، تدوین کند. اتحادیه اروپا در بیانیه‌ای مطبوعاتی اعلام کرد که مذاکرات کارشناسی فشرده‌ای را با ایران با هدف رسیدن به راه‌حل‌های عملی در موضوعات زیر شروع خواهد کرد: حفظ و تعمیق روابط اقتصادی با ایران؛ تداوم فروش نفت، گاز، میعانات گازی و فرآورده های نفتی و پتروشیمی ایران و تعاملات مالی مربوطه؛ تعاملات موثر بانکی با ایران؛ ادامه روابط حمل و نقل موثر دریایی، زمینی و هوایی و خط آهن با ایران؛ تامین بیشتر اعتبارات صادراتی اتحادیه اروپا و ایجاد مسیرهای ویژه در حوزه‌های مالی، بانکی، بیمه‌ای و تجاری با هدف تسهیل همکاری‌های اقتصادی و مالی شامل ارائه حمایت‌های عملی از تجارت و سرمایه‌گذاری؛ تکمیل و اجرای بیشتر یادداشت تفاهم و قراردادهای منعقده بین شرکت های اروپایی و طرف‌های ایرانی؛ سرمایه گذاری بیشتر در ایران؛ حمایت از فعالان اقتصادی اتحادیه اروپا و تامین فضای اطمینان بخش حقوقی؛ ایجاد هر چه بیشتر فضای شفاف و قانونمند اقتصادی. در واقع، این موارد اجزای اصلی بسته پیشنهادی اتحادیه اروپا، برای نجات برجام هستند.
این موارد یک معنا بیشتر ندارد و آن این است که اتحادیه اروپا راه خود را آمریکا جدا کرده است. در حالی که آمریکا سعی دارد در تمام حوزه‌های بالا، تحریم‌های تعلیق‌شده خود را بازگرداند، اروپا تصمیم گرفته به راه‌حل‌هایی عملی در این حوزه‌ها برسد تا تحریم‌های آمریکا نتواند منافع اقتصادی ایران و اروپا را در برجام تضعیف کند. واشنگتن پست بلافاصله پس از بیانیه مطبوعاتی موگرینی در گزارشی نوشت که موضع اروپا، «مشت برافراشته» این قاره «در برابر آمریکا» بود. اروپایی‌ها حالا می‌گویند به خرید نفت از ایران ادامه خواهند؛ فاینانس به ایران تعلق خواهد گرفت و راه‌حل‌هایی عملیاتی می‌یابند که قراردادهای جاری شرکت‌های اروپایی ایران ادامه یابد و توافق‌نامه‌ها نیز به قرارداد نهایی و الزام‌آور تبدیل شود.
 
شرایط دشوار و چند هفته سرنوشت‌ساز
موگرینی شرایط فعلی برجام را به «خویشاوندی در اتاق مراقبت‌های ویژه» تشبیه کرد. وی گفت: «باید بگویم که گویی یکی از اقوام ما در بخش مراقبت‌های ویژه است و همه ما می‌خواهیم در اسرع وقت او را از بخش مراقبت‌های ویژه خارج کنیم». هم ایران و اروپایی‌ها می‌دانند که وضعیت دشواری وجود دارد. همین چند روز جان بولتون رئیس شورای امنیت ملی آمریکا شرکت‌های اروپایی را با لحنی تحقیرآمیز تهدید کرده بود که در صورت ادامه مراودات اقتصادی با آمریکا، تحریم خواهند شد.
اروپایی‌ها فعلاً می‌گویند با درک این که شرایط دشوار است، به دنبال این هستند که کاری کنند که منافع خودشان و ایران در توافق هسته‌ای حفظ شود. موگرینی صراحتاً تأیید کرد که امروز (26 اردیبهشت) در دیدار با اعضای اتحادیه اروپا با آن‌ها درباره «قوانین مسدودساز» که ساز و کاری برای مقابله با تحریم‌های فراسرزمینی آمریکا هستند، گفت‌وگو می‌کند. در دهه 90 میلادی اروپایی‌ها با این قوانین توانستند مانع از اثرگذاری قانون داماتو شوند. قانون داماتو به دنبال این بود که شرکت‌های خارجی را از صنعت نفت ایران دور کند؛ اما در سال‌های متعاقب این قانون، شرکت‌های نفتی اروپایی نظیر توتال و انی، سرمایه‌گذاری‌های قابل توجهی در ایران انجام دادند.
مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، با اشاره دشواری شرایط، در مورد این که آیا می‌توانند چیزی را تضمین کنند یا خیر، گفت: «ممکن است نتوانم درباره ضمانت‌های حقوقی یا اقتصادی صحبت کنم، اما می‌توانم درباره کار جدی، مصمم و متعهد از سوی طرف اروپایی و همچنین طرف ایرانی برای حفظ تعهدات‌مان صحبت کنم. می‌توانم بگویم که زمانی که ما به صورت متعهد، مصمم و با حسن نیت و حسن اراده با هم کار می‌کنیم، حتی در شرایط دشوار به دستاوردهایی می‌رسیم.»
چند هفته آینده و مذاکرات فشرده برای دستیابی به راه‌حل در حوزه‌های مهم اقتصادی، سرنوشت برجام را مشخص خواهد کرد. باید دید نتیجه این مذاکرات فشرده به کجا خواهد رسید و طرفین چه راه‌حل‌هایی برای مقابله با بازگشت تحریم‌های آمریکا خواهند داشت. تا همین‌جای کار، موضع اروپایی‌ها باعث شده تا صدای رسانه‌های مطرح آمریکایی بر سر ترامپ بلند شود. واشنگتن پست نوشته است که «خروج یکجانبه آمریکا از برجام، نزدیک‌ترین متحدان اروپایی آمریکا را خشمگین ساخته و یکی از بزرگ‌ترین بحران‌های سیاست خارجی در دوره ریاست جمهوری وی را ایجاد کرده است». در چند هفته آینده، همه‌چیز مشخص خواهد شد و در صورتی که اروپا تلاش‌ها خود برای یافتن «راه‌حل‌های عملی» را افزایش دهد، ممکن فاصله اروپا و آمریکا بازهم بیشتر شود.