تاثیرات خروج آمریکا از برجام بر صنعت نفت ایران

بازار نفت در حال پیش‌خور کردن اثرات خروج دولت ترامپ از برجام است و قیمت نفت امروز به بالاترین میزان از نوامبر سال 2014 تاکنون رسید. نگرانی در مورد بازگرداندن تحریم‌های نفتی ایران توسط واشنگتن، یکی از عوامل رشد قیمت نفت در هفته‌های اخیر بوده است. افزایش قیمت نفت در حالی صورت می‌گیرد که بزرگ‌ترین رویداد نفتی در ایران با حضور شرکت‌هایی از 38 کشور دنیا در حال برگزاری است.
به گزارش مردم سالاری، روز دوشنبه 17 اردیبهشت، در اولین روز کاری بازگشایی بازارهای نفت، قیمت نفت خام با جهش مواجه شد و نفت خام پایه آمریکا، برای نخستین بار از نوامبر سال 2014، قیمت بالاتر از 70 دلار به ازای هر بشکه را تجربه کرد. قیمت نفت خام برنت نیز به 75 دلار و 50 سنت به ازای هر بشکه رسید که بالاترین قیمت از نوامبر 2014 است.
از ابتدای سال جاری میلادی تاکنون قیمت نفت خام پایه آمریکا 16 درصد و قیمت نفت خام برنت 13 درصد افزایش یافته است. تهدیدات ضدبرجامی ترامپ و همچنین تهدیدات وی علیه ونزوئلا و تشدید بحران اقتصادی در این کشور تولیدکننده نفت در آمریکای لاتین، از دلایل اصلی افزایش قیمت نفت بوده است.
 
صنعت نفت ایران و فروپاشی مثلث تحریم‌ها
اغلب رسانه‌های غربی عمدتاً در حال بازتاب این مسأله هستند که در صورت خروج آمریکا از برجام، یک میلیون بشکه از تولید نفت خام ایران به خطر می‌افتد. اشاره آن‌ها به این موضوع است که در بین سال‌های 2012 تا انتهای 2015 که نفت ایران توسط اتحادیه اروپا و آمریکا، تحریم شد، یک میلیون بشکه از تولید نفت خام ایران کاسته شد.
«ویکتور شام» تحلیل‌گر بازار نفت در موسسه تحقیقاتی IHS Markit امروز به سی ان ان گفت که تمرکز بازار نفت در حال حاضر بر تصمیمی است که دونالد ترامپ در مورد «سرنوشت توافق هسته‌ای» خواهد گرفت، اما بعید است اثرات خروج آمریکا از برجام و بازگرداندن تحریم‌های نفتی، «به شدت تحریم‌های چندجانبه سال 2012» باشد.
 اعمال تحریم‌های نفتی آمریکا و اتحادیه اروپا باعث شد تا صادرات نفت خام و میعانات گازی ایران که در سال 2011 به طور متوسط 2 میلیون و 600 هزار بشکه در روز بود، در سال 2014 به یک میلیون و 400 هزار بشکه در روز برسد. در آن زمان تحریم‌های ایران در یک نظام تحریمی سه‌گانه اعمال می‌شد که تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل، تحریم‌های یک‌جانبه آمریکا و تحریم‌های اتحادیه اروپا، سه ضلع مثلث آن را تشکیل می‌دادند. اما در وضعیت کنونی، در صورتی که آمریکا تصمیم به خروج از برجام و بازگرداندن تحریم‌های یکجانبه بگیرد، از این مثلث، تنها یک ضلع آن فعال خواهد شد و بعید است، نظام قبلی تحریم‌ها مجدداً علیه صنعت نفت ایران اعمال شود.
کشورهای اروپایی خواهان حفظ برجام هستند و مسلماً آن‌ها تحریم‌های سابق نفتی خود را علیه ایران اعمال نخواهند کرد. علاوه بر این، از این جا که برجام در قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل گنجانده شده است، این بار آمریکا است که ناقض قطعنامه‌های شورای امنیت محسوب می‌شود، نه ایران. بنابراین، مثلث تحریم‌های پیشین ایران دچار فروپاشی شده و بعید است دولت ترامپ مجدداً در میان مدت بتواند اضلاع این مثلث را بازیابی کند.
 
وضعیت صادرات نفت ایران در آستانه تصمیم ترامپ
ترامپ در حالی در 22 اردیبهشت در مورد برجام تصمیم‌گیری خواهد کرد که صادرات نفت خام ایران به بیشترین میزان در دوره پس از اجرایی شدن برجام رسیده است. صادرات نفت خام ایران در ماه گذشته میلادی (ماه آوریل) 2.62 میلیون بشکه در روز بوده است. میزان صادرات نفت خام ایران در ماه پیش از آن (یعنی مارس) 2.1 میلیون بشکه در روز بوده و بیشترین میزان صادرات نفت خام ایران در دوره پسابرجام (پیش از ماه آوریل 2018) در ماه اکتبر 2016 روی داده است. در آن زمان، ایران 2.44 میلیون بشکه نفت خام در روز صادر کرده بود.
ایران در ماه آوریل به چین حدود 700 هزار بشکه در روز و به هند هم حدود 700 هزار بشکه در روز نفت خام صادر کرد. چین که خود یکی از معماران توافق هسته‌ای است، بعید است اقدام به کاهش واردات نفت خود از ایران کند. از آن طرف، هند نیز بعد از سفر حسن روحانی به این کشور، واردات نفت خود از ایران را افزایش داده است. کشورهای اروپایی هم در مجموع روزانه حدود 700 هزار بشکه نفت خام از ایران وارد می‌کنند. دو مشتری دیگر نفت خام ایران، یعنی کره جنوبی و ژاپن، که از متحدان آسیایی آمریکا محسوب می‌شوند، ممکن است تحت فشار دولت ترامپ، واردات نفت خود از ایران را کاهش دهند.
این روزها همزمان با افزایش قیمت نفت به دلیل احتمال خروج آمریکا از برجام، بزرگ‌ترین رویداد نفتی ایران در حال برگزاری است. بیست و سومین نمایشگاه بین‌المللی نفت، گاز، پالایش و پتروشیمی ایران در محل دائمی نمایشگاه بین‌المللی تهران در حال برگزاری است و شرکت‌هایی از 38 کشور دنیا در این نمایشگاه حضور یافته‌اند. حضور 4 هزار شرکت داخلی و خارجی در نمایشگاه بین‌المللی نفت حضور دارند و این امر نشان‌دهنده این است که به هیچ‌وجه جامعه جهانی، حاضر به همراهی با سیاست‌های ضدبرجامی دولت ترامپ نیست. در واقع، هم افزایش صادرات نفت خام ایران و هم حضور چشمگیر شرکت‌های خارجی در نمایشگاه بین‌المللی نفت، نشان می‌دهد که حتی در صورت خروج آمریکا از برجام، صنعت نفت ایران چندان تحت تأثیر این اقدام دولت ترامپ قرار نخواهد گرفت.